تأثیراتی که حفاظت از حیات وحش و حیوانات بر روح و روان جامعه دارد
از نظر علمی روشن شده که اگر بچه ای در دوران خردسالی توانست در پرورش یک حیوان نقش داشته باشد این بچه از برخی مشکلات روانی بیشتر در امان خواهد بود. مثلا اضطراب جدایی به وسیله خدمت کردن به جانداران می تواند مرتفع شود و حتی رشد هوش اجتماعی و هیجانی کودک از طریق معاشرت با حیوانات می تواند بهتر پیش رود.
موسسه خانواده سلامت بنیان- نشست “اهمیت حفاظت از حیات وحش و نقش آن در سلامت روان مردم جامعه” با حضور فرنوش گلمروی، فعال محیط زیست و مدافع حیات وحش، حجت الاسلام معصوم زاده، روانشناس و اکرم میرزایی، کارشناس سواد رسانه ای در محل موسسه خانواده سلامت بنیان برگزار شد. مشروح مباحث مطرح شده در این نشست را پیش رو دارید.
نقش محیط زیست و حیوانات در سلامت روح انسان
معصوم زاده: حیات وحش در جامعه ما جدی گرفته نشده و به اهمیت آن هنوز پی نبرده ایم. به عبارت دیگر، بسیاری از مردم هنوز نتوانسته اند نقش اکوسیستم در سلامت خودشان را درک کنند. وظیفه رسانه ها و دولت بوده که در این خصوص اطلاع رسانی شود که حیات وحش و اکوسیستم می تواند در سلامت آدم ها نقش مهمی داشته باشد اما این مسئولیت را به خوبی به انجام نرسانده اند.
بعضی می گویند مثلا وجود یک پلنگ چه تأثیری می تواند در زندگی ما داشته باشد؟ اما اگر ما موفق شویم یک گونه گوشت خوار شکارگر را در یک محیط جغرافیایی حفظ کنیم بیانگر این است که موفق شده ایم زیرساخت مناسبی را تدارک ببینیم و یک جنگل خوب داشته باشیم که در این جنگل حیوانات مختلف تردد می کنند و پلنگ می تواند از آنها تغذیه کند و زاد و ولد انجام دهد.
بعد دیگر مساله این است که وجود بعضی از این گونه های حیات وحش و حتی گیاهان به صورت مستقیم باعث سلامت روح انسان می شود. اما تخریب محیط زیست و نابودی حیات وحش باعث رنجش خاطر آدم خواهد شد. ما به عنوان یک روانشناس یا کارشناس مدیریت شهری می توانیم بگوییم وجود حیات وحش می تواند باعث سلامت روان و آسیب به آن می تواند موجب از بین رفتن سلامتی روحی و ناامنی شود.
ضرری که از بین رفتن گونه های حیوانات برای اکوسیستم دارد
گلمروی: قبل از این که انسان ها تکامل یافته باشند و به زندگی شهرنشینی برسند تمام چرخه اکوسیستم و طبیعت را مدیون حضور حیوانات بودند. اما متأسفانه در چند صد سال گذشته شاهد انقراض حدود 3500 گونه جانوری بودیم و الان هم یک سری از حیوانات دیگر در خطر انقراض قرار دارند.
خیلی ها ما را نقد می کنند که این مسایل چه اهمیتی دارد اما واقعیت این است که اگر ما نسبت به حیات وحش بی تفاوت باشیم و به خطراتی که توسط انسان ها برای حیات وحش ایجاد شده توجه نکنیم کاری می کنیم که فردا در کره زمین نه تنها حیوانات و حتی خود ما انسان ها هم جایی نداشته باشیم.
ما در قبال تمام حیواناتی که اهلی کردیم مسئول هستیم. حیواناتی هم که وحشی هستند دقیقا در اکوسیستم تأثیر دارند. عدم توجه به اکوسیستم زنگ خطر است و در جایی که حیوانات در حال انقراض هستند طبیعی است که خوراک و چرخه اکوسیستم که آن حیوان شکاری دارد به هم می ریزد. وقتی یک حیوان شکاری از چرخه محیط زیست خارج می شود حیوان دیگری که مورد شکار قرار می گرفته شروع به ازدیاد می کند.
مثلا کار کفتار، لاشه خواری است و تمام حیوانات حیات وحش که شکار می کنند لاشه حیوانات شکار شده توسط کفتار تمیز می شود و طبیعت به شکل طبیعی خود برمی گردد. در مناطقی مثل کردستان می گویند گراز زیاد است و آنها را می کشند اما گراز زیاد شده چون انسان به دلیل عدم آگاهی چرخه اکوسیستم آنجا را به هم ریخته است. گراز دقیقا کار یک باغبان را انجام می دهد و شخم می زند و باعث کاشت بذر درختان می شود. حتی اگر بخواهیم سوسک را از چرخه حذف کنیم وضعیت زندگی ما مختل می شود چون حضور سوسک در فاضلاب مانع انفجار بزرگی از برخی گازهای ایجاد شده از فضولات می شود. بنابراین، تمام این چرخه با هم مرتبط هستند و امکان ندارد که ما یک موجودی را حذف کنیم و عواقب آن به ما برنگردد.
تأثیر مهربانی با حیات وحش در تربیت بچه ها
معصوم زاده: می توان از دیدگاه رفتاری نیز این مساله را مورد بررسی قرار دارد. مهربانی با حیات وحش فقط مربوط به حیات وحش نیست و مهربانی کردن به جانداران و گیاهان باعث می شود ما آدم های رقیق القلبی باشیم. مهربانی کردن با حیوانات نقطه شروع مهربانی کردن با اکوسیستم و انسان است و به همین دلیل بسیاری از کارشناسان تعلیم و تربیت و روانشناس ها توصیه می کنند که سعی کنیم بچه هایمان را با حیوانات آشنا کنیم و از نظر علمی روشن شده که اگر بچه ای در دوران خردسالی توانست در پرورش یک حیوان نقش داشته باشد این بچه از برخی مشکلات روانی بیشتر در امان خواهد بود. مثلا اضطراب جدایی به وسیله خدمت کردن به جانداران می تواند مرتفع شود و حتی رشد هوش اجتماعی و هیجانی کودک از طریق معاشرت با حیات وحش می تواند بهتر پیش رود.
اجازه ندهیم بچه ها حشرات را بکشند
بحث آزار نرساندن به حیوانات هم مساله بسیار مهمی است. اگر مادری به فرزندش یاد دهد که حق حیوانات را ضایع نکند این فرزند در بزرگسالی به انسان ها هم به عنوان یک موجود محترم نگاه خواهد کرد. اگر اجازه دهیم که بچه هایمان حتی با یک حشره نامهربانی کنند باعث می شویم که آن بچه در بزرگسالی نامهربانی کردن را یاد بگیرد.
حتی توصیه می کنیم در مورد حشرات مزاحم هم مادامی که راه های بهتری وجود دارد کودک آن حشره را نکشد یا اگر ناچار به کشتن حشره مزاحم هستیم بهتر است این کار توسط کودک انجام نشود. همچنین، بهتر است بچه ها بدانند که ما با ناراحتی حشره را از بین می بریم و با او دشمنی نداریم و احساس نکنند که ما از کشتن آن جاندار لذت می بریم. چون اگر چنین احساسی به بچه دست دهد این پیام که جهان ناامن است را دریافت می کند و ممکن است مضطرب و خشن شود.
میرزایی: در دین دستوراتی نسبت به حیوانی مثل سگ وجود دارد. وقتی فرزند ما در منزل آشنایان سگ می بیند و ما دوست داریم به او یاد دهیم که حیوانات خوب و ارزشمند هستند و باید با آنها با مهربانی رفتار شود چطور می توانیم رفتار کنیم؟
جنس بودن سگ دلیل بر بد بودن آن نیست
معصوم زاده: آوردن سگ به منزل از نظر ما پسندیده نیست چون معتقدیم که خانه زندان سگ است و سگ باید در محیط طبیعی زندگی کند. می توانیم با بچه ها این طور صحبت کنیم که در وجود خود تو خونی که جنس است وجود دارد اما در جایگاه خودش قرار دارد و بیرون آوردنش از آن جایگاه باعث مشکل می شود. بنابراین، نجس خصوصیات و شرایطی دارد و اشتباه از بعضی از مردم است که بدون شناخت از تعریف کلمه جنس فکر می کنند مثلا سگ را باید آزار دهند. جنس بودن یک چیز دلیل بر بد بودن آن نیست.
فعالان محیط زیست باید فعالیت بیشتری در فضای مجازی داشته باشند
میرزایی: در این زمانی که ما زندگی می کنیم رسانه ها و شبکه های اجتماعی تبدیل به موضوع روز زندگی ما شده اند و اگر کسی از آنها به درستی استفاده نکند تأثیر منفی خواهد داشت. الان کسانی هستند که حیوانات را آزار می دهند و فیلم این کار را منتشر می کنند و همین مساله تبدیل به نوعی آموزش می شود.
خیلی از افراد به دلیل نداشتن سواد رسانه ای و استفاده درست از رسانه ها و عدم آگاهی از این که هدف رسانه ها چیست سوءاستفاده هایی می کنند و منجر به آموزش این مساله می شود. باید کنشی داشته باشیم و کسانی که در حوزه حفاظت از محیط زیست فعال هستند باید در زمینه رسانه نیز فعالیت داشته باشند و از این طریق آموزش های لازم را ارایه کنند. باید کلیپ های کوتاه آموزشی در فضای مجازی داشته باشیم و کمپین های محیط زیستی راه بیندازیم تا بتوانیم در این زمینه موثر باشیم.
ضرورت تصویب و اجرایی شدن قانون حمایت از حیوانات
گلمروی: ما باید قانون حمایت از حیوانات داشته باشیم. وقتی کسی که حیوان آزاری می کند و این رذالت را به نمایش می گذارد باید قانونی وجود داشته باشد که جلوی این رذالت ها را بگیرد و کسی جرأت نکند چنین کاری انجام دهد. اگر ما اعتقاد داریم که ایرانی و مسلمان هستیم باید در دنیا زبانزد عام و خاص باشیم نه این که به عنوان خشونت در دنیا معروف باشیم. باید در کشور ما قانون حمایت از حیوانات به تصویب برسد و حتما اجرایی شود.
مطالب مرتبط:
با گل و گیاه آشتی کنید تا رنگ و روح زندگی تان عوض شود
