عوامل خطر خودکشی و راه‌های پیشگیری از آن
برای این که بتوانیم از خودکشی افراد پیشگیری کنیم، باید عوامل خطری که می‌توانند احتمال این اقدام را افزایش دهند، به درستی شناسایی کنیم.
موسسه خانواده سلامت بنیان – دکتر حمید پیروی، نایب رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران؛ آمارها نشان می‌دهد در دنیا شیب خودکشی به سمت کاهش است، اما در کشور ما افزایشی است. پس پیشگیری از این اتفاق در کشور ما اهمیت زیادی دارد.
برای این که بتوانیم از خودکشی افراد پیشگیری کنیم، باید عوامل خطری که می‌توانند احتمال این اقدام را افزایش دهند، به درستی شناسایی کنیم.
عوامل خطر خودکشی به‌طور کلی، به چهار دسته «فردی»، «خانوادگی»، «محیطی» و «بین فردی» تقسیم می‌شوند.
در رابطه با عوامل فردی، می‌توانیم به ویژگی‌های شخصیتی و همچنین، اختلالات شخصیتی که باعث احتمال افزایش خطر می‌شود، اشاره کنیم.
این ویژگی‌های شخصیتی احتمال خودکشی را بالا می‌‌برند
ویژگی‌های شخصیتی که می‌توانند منجر به خودکشی شوند، شامل موارد زیر هستند:
- ناامیدی
- نداشتن اعتمادبه‌نفس
- تنهایی
- بیگانگی اجتماعی و انزوا و عدم تعلق
- احساس سر بار بودن
- کمال‌گرایی
- خلاقیت: افراد باهوش، خلاق‌تر هستند. این افراد، تفاوت‌ها را می‌بینند، حساسیت‌شان بالاتر است و درد و رنج را بیشتر احساس می‌کنند.
این اختلالات شخصیتی، فرد را در معرض خودکشی قرار می‌دهند
علاوه بر ویژگی‌های فردی، برخی از اختلالات شخصیتی نیز می‌توانند در این که فرد تصمیم بگیرد به زندگی خود پایان دهد، موثر باشند.
آمارها نشان می‌دهند حدود 60 درصد از کسانی که بر اثر خودکشی جان خود را از دست داده‌اند، در زمان اقدام به این کار، افسرده بوده‌اند.
براساس آمار سازمان جهانی بهداشت که در سال 2023 منتشر شده است، در دنیا یک نفر از هر 8 نفر، یعنی حدود 970 میلیون نفر دچار اختلال روانشناختی هستند. در این میان، 300 میلیون نفر دچار اختلال اضطرابی و 280 میلیون نفر دچار افسردگی هستند. سایر اختلالات روانشناختی نیز می‌توانند در خودکشی موثر باشند، که از جمله آنها می‌توان به اختلالات دو قطبی و اسکیزوفرنی اشاره کرد.
آمارها حاکی از آن است که 90 درصد از کسانی که به زندگی خود پایان می‌دهند مبتلا به یک اختلال روانشناختی هستند و تنها 10 درصد این افراد بر اثر مشکلات تکانشی دست به این کار می‌زنند.
به همین دلیل، با درمان اختلالات روانشناختی می‌توان خطر خودکشی را کاهش داد.
آمارها نشان می‌دهد 12.5 درصد از جمعیت دنیا دچار اختلالات روانشناختی هستند، اما این آمار در کشور ما 33 درصد است. در کشور ما زنان بیشتر از مردان دچار اختلالات روانشناختی هستند و به همین دلیل، زنان بیشتر در معرض خطر از بین بردن خود قرار دارند.
عواملی که از فرد محافظت می‌کنند
کار مهمی که برای پیشگیری از خودکشی می‌توان انجام داد این است که عوامل خطر را تضعیف و عوامل محافظ را تقویت کنیم.
موارد زیر می‌توانند به عنوان عامل محافظ در برابر اقدام افراد برای پایان دادن به زندگی عمل کنند:
- تاب‌آوری اجتماعی
- مذهب
- تعلق به محیط
- حمایت اجتماعی
خلأیی که در برنامه ملی پیشگیری از خودکشی ایران وجود دارد
در 38 کشور دنیا، از جمله کشور ما برنامه ملی پیشگیری از خودکشی وجود دارد.
هدف این برنامه در ایران این است که تا سال 1405 بتوانیم 10 درصد میزان اقدام به خودکشی را کاهش دهیم.
این برنامه تلاش می‌کند مداخلات و خدمات ارائه شده به افراد در معرض و اقدام‌کننده برای خودکشی، ارتقای کمی و کیفی داشته باشد.
در زمینه خودکشی باید مراقبت نظام‌مند وجود داشته باشد، به این معنا که باید به غربالگری و ارزیابی فردی که تصمیم گرفته به زندگی خود پایان دهد، بپردازیم. سپس یک برنامه ایمنی در نظر بگیریم که از او مراقبت کند. در مرحله بعد، سراغ درمان فرد می‌رویم و سپس او را پیگیری می‌کنیم.
پیگیری مراقبتی اهمیت زیادی دارد، اما متاسفانه در ایران مدل پیگیری نداریم و فرد بعد از این که اقدام به خودکشی می‌کند، رها می‌شود و کسی سراغ او را نمی‌گیرد. این در حالی است که ریسک خودکشی چنین فردی بیشتر از دیگران است و باید مورد توجه بیشتر و پیگیری‌های مراقبتی قرار گیرد.
استراتژی سازمان ملل
آشنایی با استراتژی پیشگیری از خودکشی سازمان ملل می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد.
این استراتژی که نام آن Live Life است، چهار قسمت در بخش مداخلات دارد که شامل موارد زیر می‌شود:
- کاهش دسترسی به ابزارهایی مثل سموم کشاورزی، اسلحه، داروها و … .
- ارتباط خوب با رسانه‌ها و این که رسانه‌ها پاسخگو و مسئولیت‌پذیر باشند.
- آموزش مهارت‌های تاب‌آوری هیجانی به بچه‌ها و بزرگسالان.
- شناسایی زودهنگام، ارزیابی، مدیریت و پیگیری هر کسی که به نوعی تحت تاثیر رفتار خودکشی قرار دارد. یعنی کسی که اقدام به کشتن خود کرده باید تحت پیگیری مراقبتی قرار گیرد.
