مواد غذایی مناسب برای بیماران مبتلا به اسکلرودرمی
اسکلرودرمی نوعی بیماری نادر است که پوست بیمار و برخی دیگر از اندام‌ها مانند مفاصل، ریه، کلیه و دستگاه گوارش را درگیر می‌کند. جاوید نجفی – کارشناس تغذیه؛ در این مطلب به تشریح این بیماری و موادغذایی مفید برای آن پرداخته است.
موسسه خانواده سلامت بنیان- بیماری «اسکلرودرمی» (Scleroderma) نوعی بیماری نادر و پیشرونده روماتیسمی است که طی آن، پوست بیماران ضخیم، سفت و خشک شده و گاهی در انتهای اندام‌ها زخم ایجاد می‌شود.
تجمع کلاژن و سایر فیبرها در این بیماری پوست صورت و اندام‌ها، مفاصل دست و پا، ریه، کلیه و دستگاه گوارش به خصوص مری را گرفتار و فرد را ناتوان می‌کند. این بیماری می‌تواند به صورت موضعی (Limited) یا عمومی (Systemic scleroderma) بروز کند.
اسکلروز سیستمیک پیشرونده، بیماری آدیوپاتیک و فیبروز دهنده‌ای است که می‌تواند به شکل‌های منتشر یا محدود تظاهر کند. درگیری منتشر می‌تواند تمام سطح پوست را درگیر کند و با فیبروز اندام‌های داخلی و ناهنجاری‌های عروقی همراه است.
زنان 3 برابر بیشتر از مردان به این بیماری دچار می‌شوند
اسکلروز سیستمیک، بیماری نادری است و میزان بروز آن در ایالت متحده تقریبا 20 مورد در هر یک میلیون نفر است. زنان 3 برابر بیشتر از مردان به این بیماری دچار می‌شوند و شایع‌ترین سنین شروع بیماری بین 30 تا 50 سالگی است.
تغییرات پوست
در اوایل سیر بیماری ممکن است بیماران از خارش شدید شکایت داشته باشند چون در این دوران، پوست مبتلا به اریتماتو و متورم است. هنگامی که اسکلروز رخ می‌دهد پوست، صاف زرد رنگ و سفت می‌شود و به نظر می‌رسد که محکم به بافت‌های زیر خود چسبیده است. در چین ناخن‌ها نیز ممکن است اتساع مویرگ‌ها مشاهده شود.
تغییراتی که در اطراف دهان اتفاق می‌افتد
تغییرات اولیه ممکن است در اطراف دهان و روی دست‌ها بارزتر از سایر اندام‌های بدن باشد. به‌طوری که خطوط طبیعی صورت که حالت چهره را بیان می‌کنند از بین می‌روند، دهان به سختی باز می‌شود، لب‌ها نازک به نظر می‌رسند و ترک‌هایی روی لب‌ها ایجاد می‌شوند.
کسیفیکاسیون منتشر می‌تواند در داخل پوست رخ دهد و شاید در تصاویر رادیوگرافی هم دیده شود.
انواع تغییرات دیررس و ریزش مو
تغییرات دیررس عبارتند از هیپرپیگمانتاسیون یا دپیگمانتاسیون که اغلب در قسمت بالای قفسه سینه دیده می‌شود، هنگامی که پوست هیپو پیگمانته می‌شود فولیکول مو رنگدانه خود را غالبا حفظ می‌کند. ریزش مو در نواحی مبتلا در مراحل دیررس بیماری مشهود است و طاسی ممکن است نسبی یا کامل باشد.
الگوی آنتی بادی ضد هسته‌ای که با اسکلروز سیستمیک همراه‌اند عبارت است از انواع یکنواخت، منقوط و هستکی. آنتی بادی ضد هسته‌ای در بیش از 90 درصد از بیماران مثبت است. آنتی بادی ضد سانترومر بسیار اختصاصی است. آنتی بادی ضد دی‌ان‌ای تک رشته‌ای نیز با اسکلرودرمای خطی ارتباط دارند.
شکل منتشر این بیماری عوارض گوناگونی دارد و به همین دلیل، ارزیابی درگیری اعضای داخلی بدن ضروری است. همچنین، بررسی اپرات درگیری عضلانی _ اسکلتی، گوارشی، کلیوی و ریوی لازم است.
روش‌هایی برای درمان
هیچ درمان قابل اطمینان و موثری برای بازگرداندن یا جلوگیری از روند فیبروز در اسکلرودرمی سیستمیک وجود ندارد و این بیماری نوعا به درمان مقاوم است.
فیزیوتراپی و کار درمانی از جنبه‌های مهم درمان به شمار می‌روند. در رابطه با درگیری پوستی نیز چرب کردن پوست می‌تواند به رفع خارش کمک کند.
سیگار نکشیدن و جلوگیری از تروما نکات کلیدی در پیشگیری از زخم‌های انگشتان محسوب می‌شوند و قرار دادن انگشتان در آب گرم 3 بار در روز به مدت 20 دقیقه می‌تواند به این منظور مفید باشد.
اسکلروز سیستمیک یک بیماری است که در آن سیستم ایمنی بدن بیش از حد تحریک شده و سلول‌های تولید کلاژن بدن باعث التهاب و تجمع بیش از حد کلاژن که منجر به پوست سخت و فیبروز اندام‌های داخلی ( ریه، دستگاه گوارش و رگ‌های خونی ) می‌شود.
تاثیر مثبت تغذیه بر وضعیت بیمار
هیچ‌گونه غذای خاص یا مواد مغذی قادر به کاهش تولید کلاژن نیست. با این حال، غذاهایی که می‌خورید می‌توانند تاثیر مثبتی روی وضعیت بیماری مانند خستگی، التهاب و اختلالات گوارشی داشته باشند.
جدی بودن خطر سوءتغذیه
گاهی با بهترین رژیم غذایی سالم افرادی که اسکلرودرمی دارند دچار سوءتغذیه می‌شوند. سوءتغذیه در این بیماری در اثر مصرف ناکافی مواد مغذی (مشکل در جویدن و تهیه غذا) و جذب ضعیف مواد مغذی از دستگاه گوارش ایجاد می‌شود. لذا استفاده از تمام گروه‌های غذایی در طول روز لازم است.
از دست دادن وزن در یک دوره 3 تا 6 ماهه نشان از مواد مغذی ناکافی دارد. به همین دلیل، اندازه گیری وزن با فواصل منظم در خانه، یک گام ساده جهت نظارت بر خطر ابتلا به سوءتغذیه است.
هنگامی که فردی مبتلا به یک بیماری مزمن و ناتوان کننده مانند اسکلرودرمی می‌شود و مشکلاتی مانند خستگی، مشکلات گوارشی و کمبود مواد مغذی برای او پیش می‌آید، ایجاد یک رژیم غذایی متعادل با تاکید بر غذاهایی که با التهاب‌ها مبارزه می‌کنند برای او مناسب خواهد بود.
تست‌های تشخیصی سوءتغذیه
برای تشخیص سوءتغذیه در اسکلرودرمی از تست‌های آزمایشگاهی مانند پروتئین تام، آلبومین سرم، پره آلبومین سرم، آهن سرم، فریتین، روی، ویتامینB12، سطح سرمی فولات، کاروتن و ویتامین D استفاده می‌شود.
یک رژیم غذایی مناسب در زمان کاهش شدید وزن
در صورتی که مقدار زیادی وزن از دست داده‌اید بهتر است از منابع چربی‌های سالم مانند زیتون، کانولا، روغن بادام، آجیل، دانه‌ها، آوکادو، ماهی چرب و سس سالاد مبتنی بر پایه چربی‌های سالم استفاد کنید.
مخلوط‌های خانگی شامل میوه، ماست، شیر 2 درصد چربی، 1 تا 2 قاشق غذاخوری کره بادام زمینی، 1 تا 3 قاشق چایخوری روغن کانولا برای صبحانه و پودر پروتئین وی توصیه می‌شود. اگر این مخلوط برای شما قابل تحمل نبود می‌توانید 1 تا 3 بار در روز از یک مکمل غذایی مایع با پروتئین بالا استفاده کنید.
وعده‌های غذایی کوچک و مکرر به فاصله هر 3 تا 4 ساعت یک بار مصرف کنید. همچنین، از غذاهای حداقل فراوری شده (بدون مواد نگهدارنده، مواد مصنوعی و روغن‌های هیدروژنه) استفاده کنید.
آنتی اکسیدان‌های غنی، گیاهان ضد التهابی و ادویه‌جاتی مانند ریحان، رزماری، پونه کوهی، دارچین، زنجبیل، فلفل، زردچوبه و پودر کاری نیز بسیار مفید هستند.
توصیه‌هایی برای رفع سوزش سر دل
برای سوزش سردل در اسکلرودرمی وعده‌های غذایی کوچک و مکرر استفاده کنید و 2 تا 3 ساعت قبل از خواب غذا نخورید. همچنین، از خوردن غذاهایی مانند مرکبات، گوجه فرنگی، غذاهای سرخ شده چرب، قهوه، سیر، پیاز، نعنا، غذاهای مولد گاز مانند فلفل خام، لوبیا، کلم بروکلی، پیاز خام، غذاهای ادویه‌دار، نوشابه‌های گازدار و الکل که ممکن است علائم را تشدید کند، خودداری کنید.
موادغذایی مناسب برای رفع یبوست
در موارد یبوست از یک رژیم غذایی با فیبر بالا با 100 درصد غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات استفاده شود و مصرف مایعات افزایش یابد.
در موارد التهاب، مصرف آنتی اکسیدان‌ها، میوه و سبزیجات (با رنگ‌های سبز تیره، زرد تیره، نارنجی، قرمز، بنفش و آبی)، خوردن ماهی‌های چرب، گردو برای اسیدهای چرب امگا 3، خوردن مواد غذایی غنی از ویتامین E مانند آجیل، دانه‌ها و روغن زیتون و روزانه 1000 IU ویتامین D3 توصیه می‌شود.
توصیه‌هایی برای زمان خستگی
اگر دچار خستگی هستید برای تامین انرژی و حفظ قند خون از وعده‌های غذایی کوچک و مکرر استفاده کنید، مایعات زیاد مصرف کنید و روزانه 30 تا 60 دقیقه یکی از ورزش‌های پیاده‌روی، دوچرخه سواری، شنا، یوگا یا تای چی را انجام دهید.
غذاهایی برای بهبود زخم
در مواردی که گردش خون ضعیف است و زخم انگشتان ایجاد می‌شود از منابع غذایی پروتئین حیوانی، روی و آهن (گوشت گاو) برای سرعت بخشیدن به بهبود زخم استفاده کنید.
مواد غذایی مناسب برای زمانی که پوست ضخیم می‌شود
در مواردی که پوست ضخیم می‌شود می‌توان از غذاهای غنی از ویتامین E مانند آجیل، دانه‌ها، جوانه گندم و کلزا، زیتون، و روغن بادام زمینی، 5 میلی‌گرم (5000 میکروگرم) و مکمل بیوتین استفاده شود. استفاده از این مواد غذایی به پوست و ناخن کمک می‌کند .
مطالب مرتبط:
تغذیه چگونه می تواند باعث ایجاد سرطان شود و از بروز آن جلوگیری کند؟
