اختلال وسواس فکری چیست و چگونه درمان می‌شود؟
کسانی که دچار اختلال وسواس فکری هستند، افکار، عقاید و احساسات مکرر و ناخواسته شدیدی دارد و برای رهایی از این افکار، به انجام کارهای تکراری رو می‌آورند.
موسسه خانواده سلامت بنیان – بسیاری از افراد در زندگی خود افکار ناراحت‌کننده را تجربه می‌کنند یا این که دست به انجام کارهای تکراری می‌زنند، با این حال، همه آنها دچار اختلال وسواس فکری OCD نیستند و زندگی آنها با این افکار و کارها مختل نمی‌شود.
وسواس فکری چیست و چه نشانه‌هایی دارد؟
در مورد افرادی که به این اختلال دچار هستن، افکار، عقاید و احساسات مکرر و ناخواسته، به قدری شدید است که آنها برای خلاص شدن از افکار خود به انجام کارهای تکراری روی می‌آورند و این فرایند، در فعالیت‌های روزانه و تعاملات اجتماعی آنها اختلال شدیدی ایجاد می‌کند.
افکار مزاحم افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری بسیار پایدار هستند و این افراد، رفتارهای بسیار سفت و سختی دارند. به‌طوری‌که اگر رفتارهای وسواس‌گونه خود را انجام ندهند دچار ناراحتی شدید می‌شوند.
مطالعات نشان می‌دهند که بین 2 تا 3 درصد از مردم آمریکا دچار اختلال وسواس فکری هستند. همچنین، درصد ابتلا به این اختلال در میان زنان کمی بیشتر از مردان است.
برخی از افراد مبتلا به این اختلال می‌دانند که افکار وسواسی آنها واقع‌بینانه نیست، اما برخی دیگر، چنین دیدگاهی ندارند و تصور می‌کنند که افکار آنها درست است.
افراد مبتلا به OCD حتی اگر بدانند که افکار مزاحم‌شان واقع‌بینانه نیست، باز هم برای رها شدن از افکار وسواسی یا توقف کارهای وسواس‌گونه خود دچار مشکل هستند و نمی‌توانند به راحتی این افکار را متوقف کنند.
اکثر افراد مبتلا به OCD سعی می‌کنند با استفاده از اجبار، ناراحتی ناشی از تفکر وسواسی را کاهش دهند یا تهدیدهای درک شده را خنثی کنند. آنها همچنین ممکن است سعی کنند وسواس‌ها را نادیده بگیرند یا سرکوب کنند یا حواس خود را به فعالیت‌های دیگر پرت کنند، اما باز هم در بسیاری از مواقع، موفق نمی‌شوند.
نمونه‌های شایع افکار وسواسی
برخی از نمونه‌های رایج افکار وسواسی به شرح زیر است:
- ترس از آلودگی توسط افراد یا محیط زیست
- افکار یا تصاویر جنسی مزاحم
- افکار یا ترس‌های مذهبی
- ترس از آسیب دیدن
- نگرانی شدید در مورد مسائل مختلف
- نگرانی شدید در مورد نظم و تقارن
- ترس از دست دادن
نمونه‌های رایج رفتارهای ناشی از وسواس فکری
وسواس فکری معمولا به انجام اعمال و رفتارهای تکراری منجر می‌شود و فرد فکر می‌کند که در پاسخ به یک وسواس مجبور به انجام این رفتارهاست.
این رفتارها معمولا به‌طور موقت از پریشانی فرد پیشگیری کرده یا آن را کاهش می‌دهند. با این حال، ممکن است این رفتارها به قدری تکرار شوند که در روند عادی زندگی اختلال ایجاد کنند.
نمونه‌هایی از رفتارهای تکراری عبارتند از:
- شستن بیش از حد دست، دوش گرفتن، مسواک زدن یا توالت کردن
- تمیز کردن مکرر وسایل
- چک کردن مکرر قفل، کلید، لوازم خانگی، در و غیره
- رفتارهای مرتبط با اعداد مانند شمردن زیاد یا ترجیح دادن بیش از حد یا اجتناب از اعداد خاص
افراد مبتلا به وسواس فکری OCD همچنین ممکن است از افراد، مکان‌ها یا موقعیت‌هایی که باعث ناراحتی آنها می‌شود و وسواس‌ها و/یا رفتارهای تکراری را تحریک می‌کند، دوری کنند. اجتناب از این موارد ممکن است توانایی آنها را برای داشتن عملکرد بهتر در زندگی مختل کند و برای سایر زمینه‌های سلامت روانی یا جسمی مضر باشد.
روش‌های درمان اختلال وسواس فکری
کسانی که از این مشکل رنج می‌برند باید حتما به دنبال درمان آن باشند تا عملکرد آنها در محیط تحصیل، محیط کار، روابط و … بهبود پیدا کند.
خوشبختانه، روش‌های مختلفی برای درمان این اختلال وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره شده است.
-
درمان شناختی رفتاری
یکی از درمان‌های موثر، نوعی درمان شناختی-رفتاری CBT است که به‌عنوان پیشگیری از مواجهه و پاسخERP شناخته می‌شود. در طول جلسات درمانی، بیماران در معرض موقعیت‌های ترسناک یا تصاویری قرار می‌گیرند که بر وسواس‌های آنها تمرکز دارد.
اگرچه درمان با مواردی که فقط منجر به علائم خفیف یا متوسط می‌شوند آغاز خواهد شد، اما این نوع درمان در ابتدا باعث افزایش اضطراب می‌شود.
در این روش، به بیماران آموزش داده می‌شود که از انجام رفتارهای اجباری معمول خود (که به عنوان پیشگیری از پاسخ شناخته می‌شود) خودداری کنند. بیماران با ماندن در یک موقعیت ترسناک بدون اینکه اتفاق وحشتناکی رخ دهد، یاد می‌گیرند که افکار ترسناک آنها فقط فکر مزاحم هستند.
آنها همچنین، یاد می‌گیرند که بدون تکیه بر رفتارهای تکراری می‌توانند با افکار خود کنار بیایند و به مرور زمان اضطراب آنها کاهش می‌یابد.
درمانگران و بیماران با استفاده از دستورالعمل‌های مبتنی بر شواهد، برای ایجاد یک برنامه مواجهه با یکدیگر همکاری می‌کنند که به تدریج از موقعیت‌های اضطرابی پایین‌تر به موقعیت‌های اضطرابی بالاتر حرکت می‌کند.
برخی از افراد مبتلا به وسواس فکری ممکن است به دلیل اضطراب اولیه‌ای که با آن مواجه خواهند شد، با شرکت در درمان CBT موافقت نکنند، اما این قوی‌ترین روش موجود برای درمان اختلال وسواس فکری است.
-
دارو درمانی
دسته‌ای از داروهای شناخته شده به‌عنوان مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین SSRI که معمولا برای درمان افسردگی استفاده می‌شوند، می‌توانند در درمان وسواس فکری نیز موثر باشند.
دوز SSRI مورد استفاده برای درمان OCD اغلب بالاتر از دوز مورد استفاده برای درمان افسردگی است.
بهترین اختلال وسواس فکری ترکیبی از CBT و SSRI است، به خصوص اگر علائم این اختلال، شدید باشد.
-
خودمراقبتی
داشتن سبک زندگی سالم می‌تواند به مقابله با اختلال وسواس فکری کمک کند. مواردی مانند خواب با کیفیت کافی، خوردن غذای سالم، ورزش کردن و گذراندن وقت با دیگران می‌تواند در کاهش این مشکل تاثیر داشته باشد.
همچنین، استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن، یوگا، تجسم و ماساژ در این زمینه موثر است.
برگرفته از سایت psychiatry.org
