نوروتراپی چیست و به حل کدامیک از مشکلات روانشناختی کمک می کند؟
وقتی افسرده، تکانشگر، پر خور و مضطرب میشویم، نوروتراپی با انجام یکسری تمرینها، کمک می کند که عملکرد مغز از حالت غیرطبیعی به حالت طبیعی برگردد.
موسسه خانواده سلامت بنیان – وقتی افسرده، تکانشگر، پر خور و مضطرب میشویم یا حس میکنیم اختلالاتی در توجه و حافظه ما به وجود آمده، در واقع، مغز ما دچار این مشکلات شده است. یکی از درمانهای روانشناختی که میتواند به بهبود این اختلالات کمک کند، نوروتراپی است که باعث طبیعی شدن عملکرد مغز میشود. مطلب پیش رو از لیلا عراقی، روانشناس و نوروتراپیست را بخوانید تا با روش نوروتراپی بیشتر آشنا شوید.
یکی از درمانهایی که این روزها در حوزه روانشناسی کاربرد زیادی پیدا کرده، نوروتراپی است. نوروتراپی به مجموعهای از روشهای نوین درمانی نوروفیزولوژیک گفته میشود که براساس تکنیکهای مختلف، باعث اصلاح عملکرد مغز میشوند.
این تکنیکها شامل موارد زیر هستند:
- روشهای نوروفیدبک، بایوفیدبک
- تحریک الکتریکی فراجمجمهای
- تحریکهای مغناطیسی فراجمجمهای
همانطور که میدانید، مغز انسان فرمانده حیات ذهنی و روانی اوست و زمانی که ما درگیر مشکلات روانشناختی مانند افسردگی، اضطراب، اختلال خواب و خوردن و غیره میشویم، به این معناست که مغز ما از حالت عملکرد نرمال خود خارج شده است. به عبارت دیگر، در چنین شرایطی، این مغز ماست که افسرده، تکانشگر، پر خور و مضطرب میشود. در این شرایط، نوروتراپی به کمک میآید و مستقیم و بیواسطه سراغ مغز میرود تا با انجام یکسری تمرینها، عملکرد مغز را از حالت غیرطبیعی به حالت طبیعی برگرداند.
تفاوتی که نوروتراپی با سایر درمانهای روانشناختی دارد
تفاوت نوروتراپی با سایر روشهای درمانی روانشناختی مانند رواندرمانی و دارودرمانی این است که در سایر روشها، تمرکز درمان روی تغییر شناخت و ذهنیت فرد، رفتار یا تغییرات بیوشیمیایی مغز است. این در حالی است که نوروتراپی روی اصلاح عملکرد مغز به شیوهای کاملا طبیعی و غیرتهاجمی تمرکز دارد.
نوروتراپی براساس این آموزه علمی بنا نهاده شده است که «مغز میتواند تغییر کند» و به راستی هم، چنین است. مغز انسان، اندام یادگیرنده اوست و میتواند یاد بگیرد و تغییر کند و همین نکته، اصل و اساس تمامی درمانهای روانشناختی است.
نوروتراپی بهطور مستقیم از طریق فرایند یادگیری و انعطافپذیری مغز میتواند در درمان اختلالهای روانی و ذهنی به ما کم کند.
رویکردهای نوروتراپی
بهصورت کلی، دو رویکرد و روش در نوروتراپی وجود دارد که عبارت است از «آموزش مغز» و «تحریک مغز». در ادامه به معرفی این رویکردها میپردازیم.
-
روش آموزش مغز
در این رویکرد که «نوروفیدبک» نام دارد، به فرد آموزش داده میشود که بر امواج مغزی خود مسلط شود. در این روش، مراجع یاد میگیرد که میتواند بر قدرت و توان باندهای فرکانسی مغز خود که مرتبط با شرایط اختلال اوست، تسلط پیدا کند.
نوروفیدبک یک روش غیر تهاجمی است و این امکان را به مراجع میدهد که با قدرت خود مغز، بر اختلالی که در امواج مغزی او به وجود آمده، پیروز شود و امواج مغزی را به حالت طبیعی برگرداند. این فرایند، از طریق شرطیسازی عامل و به وسیله تکنولوژیهای پیشرفته صورت میگیرد.
لازم به ذکر است که نوروفیدبک، بهعنوان یک درمان مکمل در بهبود برخی اختلالات مانند افسردگیهای خفیف، اضطراب، نقص توجه – بیش فعالی، مشکلات خواب، مشکلات شناختی، کاهش حافظه و توجه و دردهای مزمن مورد استفاده قرار میگیرد و تاثیر زیادی در کاهش و رفع این مشکلات دارد.
-
روش تحریک مغز
رویکرد دوم در نوروتراپی، مجموعهای از روشهای تحریک مغز، شامل «تحریک مغناطیسی» و «تحریک الکتریکی فراجمجمهای» میشود.
-
تحریک الکتریکی جریان مستقیم فراجمجهای
این تکنیک که با نام TDCS شناخته میشود، یک تکنیک غیرتهاجمی تحریک مغز براساس کاربرد جریان ضعیف، مستقیم از روی جمجمه است و باعث تغییر فعالیت مغز و القاء نوروپلاستیستی براساس نوع مونتاژ و پارامترهای تحریک میشود. جریانی که در اختلال تحریک الکتریکی به مغز داده میشود بسیار ضعیف و در حد یک تا ۲ میلیآمپر میباشد.
نتایج پژوهشها نشان دادهاند که این نوع درمان، روشی ایمن و بیخطر است.
-
اعمال الکتریسیته متناوب
این درمان که به آن CES میگویند، بهعنوان الکتروتراپی جمجمه یا تحریک الکتروتراپی جمجمه نیز شناخته میشود. این روش تقریبا مانند TDCS است، زیرا یک محرک الکتریکی را بر مغز اعمال میکند، اما در آن، به جای استفاده از ولتاژ ثابت از جریان متناوب استفاده میشود.
نصب الکترودها روی مغز چگونه انجام میگیرد؟
لازم به ذکر است که نصب الکترودها نیاز به تکنیک خاصی دارد که باید توسط درمانگر ماهر صورت بگیرد. اصول خاصی برای اجرای الکترودها روی مغز وجود دارد و بهطور کلی، ممکن است این الکترودها در هر جایی از سطح جمجمه نصب شوند. این درمانگر است که انتخاب میکند الکترودها را کجا قرار دهد و در واقع، کدام قسمت از مغز را تحریک کند. هدف از این کار، فعالسازی یا مهار فعالیت مغز در نقاط تماس میباشد.
در این روش، درمانگر به دو الکترود احتیاج دارد که بین آنها جریان الکتریکی وجود داشته باشد. یکی از آنها یا هر دو میتوانند روی سر باشند. دومی هم میتواند در نزدیکی سر، مثلا روی شانه باشد. همچنین، جریان کوچک حداکثر ۲ میلیولت در TDCS را در این شرایط نیز اعمال میکنند.
مزیتی که نوروتراپی نسبت به سایر روشهای درمانی دارد، «غیر تهاجمی بودن» آن است. در واقع، در نوروتراپی، الکترود روی پوست سر مراجع قرار میگیرد و او گاهی فقط احساس گزگز و مور مور شدن در ناحیه نصب الکترود را تجربه میکند که احساسی گذراست.
آیا در نوروتراپی نیاز به دارو درمانی نیز وجود دارد؟
ممکن است این سوال برای شما هم پیش بیاید که آیا باید همزمان با نوروتراپی، دارو نیز مصرف کرد یا خیر. در پاسخ باید گفت که همزمانی مصرف دارو با نوروتراپی براساس شرایط جسمی و وضعیت روانی شخص، توسط درمانگر سنجیده میشود.
آیا نوروتراپی عوارض خاصی ایجاد میکند؟
برخی از افراد نگران هستند که این روش روی مغز آنها تاثیر نامطلوب گذاشته و عوارضی را به وجود آورد. با این حال، پژوهشهای انجام گرفته نشان دادهاند که نوروتراپی هیچگونه عوارض جانبی برای مراجع ایجاد نمیکند. این در حالی است که داروها، پتانسیل ایجاد عوارض جانبی را دارند.