چگونه رابطه خود را با عروس یا دامادی که تازه وارد خانواده شده‌اند، تنظیم کنیم؟
وقتی فرزند ما ازدواج می‌کند و زندگی مستقلی برای خویش بنا می‌کند، در رابطه با او باید حریمی را مورد توجه قرار دهیم تا تنشی در روابطمان با فرزندان و عضو جدیدی که به‌واسطه این ازدواج وارد خانواده شده به‌وجود نیاید.
موسسه خانواده سلامت بنیان- دکتر علی شیخ‌الاسلامی، روانشناس؛ دوران بازنشستگی تقریبا مصادف است با دورانی که فرزندان به سن ازدواج رسیده‌اند و به‌طور معمول ازدواج می‌کنند و افراد جدیدی مثل داماد یا عروس وارد زندگی خانوادگی افراد می‌شوند. به دلیل تفاوت‌های شخصیتی، تربیتی، فرهنگی و … بین اعضای جدیدی که به خانواده اضافه شده‌اند با اعضای اصلی خانواده، ممکن است چالش‌ها و مشکلاتی به‌وجود آید.
نداشتن مهارت کافی در شکل دادن یک ارتباط سالم با اعضای جدید منجر به دلخوری‌ها و ناراحتی‌هایی می‌شود که در رفتارها و گفتار خود را نشان داده و موجب کدورت و کینه طرفین را فراهم می‌کند و می‌تواند زندگی فرزندان را نیز متلاطم کند.
به‌طور معمول، تفاوت‌های فرهنگی و خانوادگی و سوءتفاهماتی که از نوع رفتارها و گفتار طرفین ایجاد می‌شود، ریشه اختلافاتی را فراهم می‌سازد که اگر مدیریت نشود می‌تواند به کینه و قطع ارتباط نیز منجر شود. به همین دلیل، لازم است نکاتی کاربردی برای ایجاد یک رابطه سالم و بهبود روابط ناصحیح ارائه گردد.
عناصر یک رابطه پایدار
وقتی یک رابطه جدید شکل می‌گیرد، در صورتی می‌تواند پایدار شود که حداقل سه عنصر در این رابطه به‌وجود بیاید.
-
عنصر اعتماد
انسان‌ها در روابط خویش در جستجوی اعتماد هستند، به همین دلیل به‌طور معمول در ابتدا رابطه با احتیاط پیش می‌رود تا به تدریج اعتماد در رابطه شکل گیرد. همه ما در رابطه با طرف مقابل، انتظار داریم اعتماد ما جلب شود و بتوانیم به طرف مقابلمان اعتماد کنیم. اعتماد یک عنصر تعاملی است و باید اقداماتی از سوی دو طرف انجام شود تا این عنصر در یک رابطه شکل گیرد.
درست‌گویی و درست‌کاری، رازداری و عدم افشای رازهای خصوصی می‌تواند به ایجاد اعتماد در یک رابطه کمک کند. وقتی عضو جدید وارد خانواده می‌شود باید با احتیاط برخورد کرد تا به تدریج شناخت اتفاق افتد و حدود و ارزش‌های طرفین برای هم آشکار شود. هر چقدر اعتماد ایجاد شده در رابطه بیشتر باشد، امکان افشای رازهای بیشتر و اجازه برای ورود به حریم خصوصی بیشتر فراهم می‌شود. برای همین، در ابتدای برقراری رابطه باید اعتمادسازی انجام شود و در گفتار و رفتار، احتیاط لازم صورت گیرد.
-
عنصر امنیت
یکی دیگر از انتظارات ما در یک رابطه، احساس امنیت و آرامش است. همه ما دوست داریم دیگران به شکلی با ما رفتار کنند که احساس امنیت کنیم و در کنارشان احساس آرامش داشته باشیم.
عواملی که منجر به از بین رفتن امنیت و آرامش در رابطه می‌شوند شامل افشای رازهای خصوصی، بی‌توجهی به حریم خصوصی طرف مقابل، مورد قضاوت قرار دادن او، تحقیر کردن او و خانواده‌اش، انتظارات نامتناسب و نامناسب از طرف مقابل، برخورد نامناسب و نامتناسب با طرف مقابل، مقایسه او با افراد دیگر و … است.
برای ایجاد احساس امنیت و آرامش در طرف مقابل باید از رفتارهای فوق پرهیز کرد و شرایطی فراهم آورد تا او در رابطه احساس آرامش و امنیت نماید.
-
عنصر احترام
همه ما در روابطمان با دیگران انتظار احترام داریم و دوست داریم مورد احترام باشیم. احترام نیز عنصری تعاملی و دوسویه است و در رابطه باید هم احترام گذاشت و هم احترام دریافت کرد. این عنصر برای حفظ یک رابطه پایدار و سالم ضروری است و به استمرار رابطه و حرکت آن به سمت افزایش صمیمیت کمک شایانی می‌کند.
رعایت ادب در کلام و گفتار و خطاب قرار دادن طرف مقابل با ادبیاتی مناسب و متناسب با شأن انسانی طرف مقابل بسیار ضروری است. حتی هنگامی که طرف مقابل ما را مورد بی‌احترامی قرار می‌دهد ما باید احترام گذاشته و رفتاری متناسب با شأن انسانی خود داشته باشیم.
احترام علاوه بر جنبه کلامی، در رفتارهای غیرکلامی ما نیز خود را نشان می‌دهد. ما در رفتارهای خود نیز باید متناسب با شأن و جایگاه انسانی طرف مقابل با او رفتاری داشته باشیم که برداشت بی‌احترامی از آن نشود. به فرهنگ طرف مقابل باید دقت کرد و رفتارهایی که از لحاظ فرهنگی بی‌احترامی محسوب می‌شود، نباید داشت.
حریم رابطه
وقتی فرزند ما ازدواج می‌کند و زندگی مستقلی برای خویش بنا می‌کند، در رابطه با او باید حریمی را مورد توجه قرار دهیم تا تنشی در روابطمان با فرزندان و عضو جدیدی که به‌واسطه این ازدواج وارد خانواده شده به‌وجود نیاید. در این زمینه، لازم است به مسایل زیر توجه داشته باشید.
-
احترام به استقلال خانواده جدید
خانواده جدیدی که توسط فرزند ما شکل گرفته است یک خانواده مستقل از خانواده والدین است. فرزند ما در خانواده ما فرزند ماست، ولی در خانواده جدید عنصری مستقل است و ما باید این استقلال را به رسمیت بشناسیم و در فرآیند تشکیل این خانواده برای او و شریک زندگی‌اش استقلال لازم را به رسمیت بشناسیم و سعی در تحمیل نظرات و خواسته‌های خود به آنها نداشته باشیم.
بسیاری از والدین بنا به صلاحدید خود سعی می‌کنند نظرات‌شان را به فرزندان تحمیل کنند. این تحمیل، ریشه در دوست داشتن آنها دارد ولی به دلیل اینکه استقلال فرزندان را به رسمیت نمی‌شناسد، باعث بروز دلخوری‌ها و کدورت‌هایی می‌شود. مثلا در خرید جهیزیه یا خانه، چینش وسایل خانه، شیوه برگزاری مراسم عروسی و … والدین اظهارنظرهایی می‌کنند و انتظار دارند عین خواسته آنها رعایت شود. آنها وقتی با مخالفت عضو جدید مواجه شوند، دلخور می‌شوند و کدورت شکل می‌گیرد یا گاهی عضو جدید مخالفت آشکار نمی‌کند و غیرمستقیم با فرزند ما به دعوا و مرافعه می‌پردازد که تنش و چالش به‌وجود می‌آورد.
یکی از دلایلی که برای این دخالت‌ها بیان می‌شود این است که هزینه آنها را ما می‌پردازیم، پس اجازه داریم دخالت کنیم. والدین باید در این موارد حد هزینه خود و خواسته‌ها و انتظارات‌شان را مطرح نمایند و اجازه دهند اعضای خانواده جدید مطابق سلیقه و خواسته خود و با لحاظ انتظارات و حدی که ما مشخص کرده‌ایم، هزینه کنند. مثلا ما برای جهیزیه مبلغی را مشخص و بیان می‌کنیم که قصد ما خرید این وسایل با این مبلغ است ولی باید اجازه داد خود فرزند و همسرش مطابق سلیقه خویش خرید را انجام دهند و از تحمیل اینکه چه مارکی و چه شکل یا رنگی خرید شود، پرهیز کرد.
نظرات می‌تواند در قالب پیشنهاد مطرح شود، ولی اگر مورد قبول قرار نگرفت نباید دلخور شد و ناراحتی کرد بلکه باید نشان داده شود که پیشنهادات همدلانه بوده و قصدی برای تحمیل وجود ندارد و استقلال اعضای خانواده جدید به رسمیت شناخته می‌شود. در این صورت مشکلی به‌وجود نخواهد آمد. حتی ملاحظات فرهنگی و خانوادگی نیز باید به‌صورتی همدلانه مطرح شود که مثلا در فامیل ما این مسائل اهمیت دارد و در صورت رعایت نشدن، ممکن است مشکلات و پیامدهایی به همراه داشته باشد. سپس باید از طرف مقابل همفکری خواست و اجازه داد او راهکارهایی متناسب با این ملاحظات و شرایط و خواسته‌های خود مطرح سازد و از بین آنها و راهکارهای پیشنهادی خودش راهکاری را انتخاب کند.
-
عدم افشای مسائل خصوصی و دخالت در رابطه فیمابین
والدین باید از ورود به دعواها و مشکلات فرزندان و همسرانشان پرهیز کنند و به هیچ وجه صلاح نیست به این مسائل ورود کنند. حتی اگر فرزندشان رازهایی از زندگی خصوصی خویش بیان کرد، آنها باید ضمن توصیه به رازداری این رازها را افشا نکنند و اجازه ندهند عضو جدید متوجه اطلاع ایشان از این راز شود. همچنین، وقتی اختلافی بین فرزندان وجود دارد نباید راهکار ارائه داد بلکه باید کمک کرد تا آنها خودشان به یافتن راه‌حل بپردازند و بتوانند خودشان موضوع را حل و فصل کنند. در صورت عدم توانایی در حل مشکلات نیز بهتر است از یک مشاور یا روانشناس متبحر در حوزه مشکلات خانوادگی مشاوره بگیرند.
-
عدم واسطه قراردادن فرزند برای رساندن پیام ناراحتی به همسرش
به‌طور معمول در روابط جدید ممکن است رفتارها یا حرف‌هایی از جانب اعضای جدید صورت گیرد که باعث دلخوری یا ناراحتی والدین شود. اگر ناراحتی در حد قابل توجهی باشد، آنها بدون واسطه کردن فرزند می‌توانند با رفتار غیرکلامی واضح، ناراحتی خود را نشان دهند یا می‌توانند این ناراحتی را در قالب بیان مبتنی بر احساس و به‌صورت خصوصی بیان کنند.
مثلا می‌توان موضوع را به این شکل بیان کرد: «داماد یا عروس عزیزم! من شما را دوست دارم ولی از حرف یا رفتاری که در این موقعیت داشتی، ناراحت شدم».
باید دقت کرد که واکنش کلامی نباید در حضور جمع باشد و به‌صورت خصوصی به خود فرد بازخورد داده شود. همچنین، قضاوتی راجع به رفتار او صورت نمی‌گیرد، بلکه فقط احساس بیان می‌شود. قبل از بیان احساس، دوست داشتن فرد نیز بیان می‌گردد تا او بداند که این موضوع همدلانه و از باب مشخص شدن حریم است. همچنین، باید در نظر داشت که انتقاد مستقیم به‌صورت بیان احساس تاثیر مناسبی دارد، ولی واسطه قراردادن فرزند برای بیان ناراحتی می‌تواند پیامدهای منفی به همراه داشته و رابطه آنها را تحت تاثیر قرار دهد. همچنین، در گفتگو باید رعایت احترام صورت گیرد.
-
عدم قضاوت در رابطه با رفتارهای عضو جدید
ما به‌طور معمول روی رفتارهای دیگران حساس هستیم و رفتارهای آنها را رصد می‌کنیم و نسبت به این رفتارها، قضاوت‌های خودمان را داریم. عمده اختلافات و دعواها هم از همین قضاوت‌ها سرچشمه می‌گیرد. چرا که نسبت به حرف‌ها و رفتارهایی که از دید ما آزارنده هستند، واکنش نشان می‌دهیم. وقتی ما قضاوت‌ها و نیت‌خوانی‌های خود را نسبت به این رفتارها یا گفتارها بیان می‌کنیم، طرف مقابل را وادار به واکنش تدافعی می‌کنیم تا از خود دفاع کند یا متقابلا او نیز نسبت به رفتارهای ما حساس شود تا قضاوت‌های خویش را بیان کند.
وقتی یک رفتار اتفاق می‌افتد در ذهن ما ارزیابی صورت گرفته و سپس احساس یا هیجانی ایجاد و واکنشی بر این مبنا خواهیم داشت. ارزیابی ما از رفتارهای دیگران بر مبنای دانسته‌های قبلی، تجارب و طرحواره‌های ذهنی ما که از کودکی شکل گرفته‌اند، می‌باشد و لزوما با نیتی که طرف مقابل از رفتار خویش دارد هماهنگی ندارند. برای همین، وقتی ارزیابی یا قضاوت خویش را نسبت به رفتار فردی بیان می‌کنیم، ممکن است با مقابله و دفاع او روبه‌رو شویم و تنش یا ناراحتی به‌وجود بیاید. احساس و هیجانی که بابت آن رفتار در ما ایجاد شده است، می‌تواند به‌عنوان پیامد رفتار بیان شود. در این‌صورت، طرف مقابل نه تنها مقابله نخواهد کرد بلکه حریم ما را می‌شناسد و سعی خواهد کرد رفتار یا گفتاری که پیامد ناخوشایندی به همراه داشته را تکرار نکند یا توضیحات قانع‌کننده‌ای بدهد که آن احساس ناخوشایند رفع شود. بیان این احساس باید براساس الگوی بیان احساسی صورت گیرد. این الگو با «من» شروع شده و تاکید بر «احساس من» دارد. مثلا من از رفتار یا گفتاری که در موقعیت فلان داشتید ناراحت شدم. در این جمله، تاکید بر ناراحتی من به‌عنوان پیامد رفتار یا گفتار در فلان موقعیت است و قضاوتی راجع به رفتار یا گفتار طرف مقابل نشده است.
پرهیز از قضاوت و ارزیابی ما نسبت به رفتار یا گفتار طرف مقابل و به جای آن بیان احساس‌مان به‌عنوان پیامد رفتار یا گفتار او کمک می‌کند برخورد همدلانه‌ای شکل گرفته و به‌تدریج با شناخت بهتر از هم و آشنایی با حریم همدیگر کمک کنیم تا رابطه‌ای صمیمانه و موثر میان ما برقرار شود.
-
پرهیز از برچسب زدن یا انگ زدن
یکی از رفتارهای آزارنده در روابط ما با دیگران برچسب زدن یا انگ زدن است که به شدت یک رابطه را تخریب می‌کند. متاسفانه در فرهنگ ما این فرایند نادرست رواج داشته و به راحتی به دیگران انگ یا برچسب‌هایی می‌زنیم، مانند این که فلانی خنگ است، فلانی تنبل است، فلانی تن‌پرور است، فلانی آدم شارلاتانی است، فلانی زرنگ است، فلانی حراف است و غیره.
در برخورد با عضو جدید باید از برچسب‌زنی پرهیز کنیم و نه به او و نه به دیگران در حضور او چنین برچسب‌هایی نزنیم. اگر دلخوری یا ناراحتی از رفتار او داریم می‌توانیم این ناراحتی را در قالب بیان احساس‌مان مطرح کنیم و از برچسب زدن به او در حضور خودش یا در نزد دیگران بپرهیزیم.
-
پرهیز از تمسخر یا شوخی‌های خارج از حد تحمل
یکی دیگر از رفتارهای مخرب رابطه، تمسخر و نیش و کنایه زدن و شوخی‌های خارج از حد تحمل طرف مقابل است. تمسخر و نیش و کنایه در هیچ رابطه‌ای پذیرفته نیست و به هیچ وجه در روابطمان نباید از این رفتارها استفاده کنیم. در برخورد با عضو جدید نیز باید مراعات کنیم که نه او را مورد تمسخر قرار دهیم و نه در حضور او دیگران را مسخره کنیم. همچنین، باید از زدن نیش و کنایه به او و یا در حضور او به دیگران بپرهیزیم.
شوخی یکی از مسائلی است که می‌تواند به صمیمانه شدن روابط کمک کند ولی در شوخی باید چند مساله را در نظر گرفت. آیا طرف مقابل پذیرش شوخی را دارد؟ حد یا آستانه تحمل او برای شوخی کجاست؟ استفاده از شوخی‌هایی که مورد پذیرش طرف مقابل نیست یا از حد تحمل او بیشتر باشد، منجر به تخریب رابطه و ایجاد ناراحتی می‌شود، لذا باید با احتیاط از شوخی استفاده کرد و ابتدا ارزیابی مناسبی از طرف مقابل نمود، سپس شوخی را مورد استفاده قرار داد.
یکی از نکاتی که باید به آن توجه جدی داشت، شوخی‌های قومیتی و مطالبی است که راجع به قومیت‌های مختلف در جامعه به غلط رواج یافته است. به هیچ وجه نباید قومیت طرف مقابل یا سایر قومیت‌ها در حضور یا در عدم حضور فرد جدید مورد تمسخر قرار گیرد یا شوخی‌های به غلط رواج یافته قومیتی در روابط به‌کار برده شود.
-
پرهیز از اجبار و اکراه فرد جدید به انجام کاری
یکی از نکات مهمی که در برخورد با اعضای جدید خانواده باید بدان توجه نمود این است که نباید تلاشی برای تغییر شخصیت او کرد. متاسفانه ما دوست داریم افراد دیگر را مطابق میل خودمان تغییر دهیم و این موضوع گاهی باعث تنش و ناراحتی می‌شود. بسیاری از افراد با ورود عضو جدید به خانواده تلاش می‌کنند شخصیت او را مطابق میل خود تغییر دهند و او را وادار با انجام یکسری رفتارها می‌کنند که این موضوع باعث دلخوری و ناراحتی می‌شود.
-
پرهیز از مراجعه بدون اطلاع قبلی به خانه فرزندان
اگر قصد داریم به خانه دختر یا پسرمان که تازه عروسی کرده‌اند برویم، لازم است از قبل با آنها هماهنگ کنیم. رفتن سرزده و بدون هماهنگی به خانه فرزندان اگر دلیل موجهی نداشته باشد باعث دلخوری و تنش می‌شود. این عمل به نوعی ورود به حریم خصوصی بدون اجازه محسوب شده و امری ناپسند است. همان‌طور که خود ما دوست نداریم بدون اطلاع قبلی پذیرای میهمان باشیم، فرزندان ما نیز ترجیح می‌دهند میهمانان خود را هر چند پدر و مادر خودشان یا همسرشان باشند، با اطلاع قبلی بپذیرند. اطلاع دادن باعث حفظ احترام و شأن خود ما خواهد بود و از تیرگی روابط و دلخوری و تنش بین فرزندان و همسرانشان نیز پیشگیری می‌کند.
رعایت موارد فوق کمک می‌کند تا حریم رابطه ما حفظ شده و دچار چالش و ناراحتی نشویم و بتوانیم یک رابطه خوب، مناسب و موثر با عضو جدید شکل دهیم و حداقل میزان تنش و ناراحتی را در روابطمان تجربه کنیم.
با سلام
جالب و مفید بود
تشکر