تبعیضهایی که افراد معلول با آنها مواجه هستند و قوانینی که به حقوق این افراد اشاره کرده است
موسسه خانواده سلامت بنیان- وجود بیش از 650 میلیون نفر معلول در کل دنیا، موضوع قابل تأملی است که لازم است ما انسانها برای ادامه زندگی همراه با تامین حیثیت و کرامت انسانی بر پایه حقوق بشر برای آن تلاش کنیم.
توجه جامعه بینالمللی به حمایت از افراد معلول
جالب است بدانید که از اوایل دهه هفتاد میلادی توجه جامعه بینالمللی و در رأس آن سازمان ملل متحد در حمایت از افراد دارای معلولیت، رو به گسترش بوده است. مجمع عمومی سازمان ملل متحد با اعلام سال 1981 به عنوان سال جهانی معلولین، اولین قدم را برداشت. پس از آن از 1993 تا 2002 در آسیا به عنوان دهه معلولین آسیا نامگذاری شد و اروپاییان نیز سال 2003 را به عنوان سال معلولین اروپایی نامیدند.
در مهمترین قدم در سال 2006، مجمع عمومی سازمان ملل کنوانسیون حقوق معلولان و یک پروتکل اختیاری مربوط به آن را تصویب کرد. در ایران نیز مصوبات متعددی در زمینه حمایت از حقوق این افراد به تصویب رسیده که برای دوستان علاقهمند در انتهای متن درج میشود.
موضوع حقوق انسانی افراد دارای معلولیت از بزرگترین چالشهایی است که در جامعه با آن همراهیم. آمارها هم نشانگر روند افزایشی این امر است. به مناسبت 13 آذر و نامگذاری این روز به معلولان میخواهیم در خصوص یکی از حقوق مرتبط با این عزیزان کمی با هم حرف بزنیم.
تبعیضهایی که افراد معلول در خصوص حق خود بر شهر با آن مواجه هستند
یکی از مبتلابهترین موارد تبعیض نسبت به معلولین، اجحاف در بهرهمندی آنان از مفهوم «حق بر شهر» است. اساسا محیط شهری برای افراد سالم ساخته شده و یک نگاه ساده به محیط اطراف نیز به سادگی بیانگر محرومیت افراد معلول در این بعد است و نوعا خروج از خانه برای انجام امور عادی زندگی شهروندی را برای این عزیزان با دشواریها و صرف انرژی فراوان همراه کرده است تا حد زیادی مجبور به ماندن در منزل میشوند.
وسایل نقلیه عمومی همچون مترو، تاکسی و اتوبوس عملا برای آنان غیرقابلاستفاده است. ورود به بیشترِ ساختمانهای عمومی، اداری، مراکز خرید، بانکها، مهدکودک ها، مدارس، آموزشگاهها، دانشگاهها، پارکها، مراکز تفریحی، شهربازیها، مساجد و اماکن مذهبی و…، بدون تحمل دشواری فراوان یا با کمک دیگران، که بعضا باعث خدشهدار شدن عزت نفس و کرامت انسانی این افراد میشود، نیز امکانپذیر نیست.
حتی در بسیاری از ساختمانهای نو، سطح شیبدار در نظر گرفته نشده است و یا پلههای متعددی در مقابل درِ ورودی، دسترسی معلولان را محدود کرده است. همه ما سنگفرشهایی که خاص روشندلان در پیادهروها تعبیه شده را دیدهایم که منتهی به تابلو و یا دریچه فاضلاب و … میشوند!
خیلی واضح است وقتی افراد دارای چنین محدودیتهایی به چنین محیطی دعوت میشوند، شکاف میان معلولبودن و معلولنبودن کاملا آشکار میشود. شاید با یک دید وسیعتر باید بگوییم که عدم امکان بهرهمندی معلولان از تسهیلات و فضاهای شهری، در واقع نه به خاطر معلولیت آنان بلکه به لحاظ معلولیت اجتماع و ناتوانی آن در سازگاری امکانات فضاهای شهری با نیازهای این طیف از شهروندان جامعه است.
هیچگونه استثنایی نباید مانع تحقق حقوق انسانی معلولان شود
این موضوع، نمونه روشنی از جداسازی و اعمال تبعیض علیه افراد دچار معلولیت است؛ درحالیکه معلولان برای زندگی مثل سایر افراد جامعه باید دارای حقوق مشابه باشند و هیچگونه استثنایی نباید مانع تحقق حقوق انسانی آنها شود؛ حقوقی مانند حق داشتن زندگی خصوصی و خانوادگی، دسترسی به خدمات بهداشتی و اجتماعی، فرصتهای آموزشی و شغلی، مسکن، حملونقل، دسترسی به اطلاعات و برخورداری از زندگی اجتماعی، تسهیلات ورزشی، تفریحی و حضور در جامعه و مداخلۀ کامل سیاسی در تمامی موضوعات مربوط به آنان.
اما آنچه روند جامعه نشان میدهد عدم انجام برخی امور ساده برای این قشر عزیز است که دلیلی جز عدم تفکر و تعقل را به ذهن متبادر نمیکند. جامعه به ظاهر غیرمعلولی که با بکار نبردن عقل و اندیشه خود بر معلولیت ذهنی خود تاکید دارد.
امید که با آشنا شدن هریک از ما به حقوق این عزیزان و احترام به آن و نه ترحم نسبت به آنها، و با رویکرد مطالبه گری، اساسی ترین حقوق رفاهی این عزیزان را تامین کنیم.
قوانین ایران که در آنها به حقوق افراد معلول اشاره شده است
قوانین مرتبط:
- قانون حمایت از حقوق معلولین 1397
- توصیهنامه بینالمللی شماره ۹۹ در خصوص تجدید تربیت و آموزش حرفهای معلولین مصوب مجلس شورای ملی مصوب ۸/۷/۱۳۳۸؛
- تبصره دوم ماده ۱۱۹ قانون کار مصوب ۲۹/۸/۱۳۶۹؛
- قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران/ مواد ۳۸ (در خصوص حمایت بیمهای)، ۴۳ و بند ج ماده ۱۹۳؛
- قانون برنامه چهارم توسعه جمهوری اسلامی ایران (ماده ۳۰، بند دوم) مصوب ۱۱/۶/۱۳۸۳؛
- قانون جامع حمایت از حقوق معلولان، مصوب ۱۶/۲/۱۳۸۳ (ماده ۲ و تبصرههای چهارگانه و نیز تبصره ماده ۴)؛
- قانون پنجساله برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، مصوب ۱۵/۱۰/۱۳۸۹ (ماده ۱۶۹)؛
- سیاستهای کلی نظام: بخش سیاستهای کلی نظام در امور ترویج و تحکیم فرهنگ ایثار و جهاد و ساماندهی امور ایثارگران بند ۹ و بند ۱۱ در بخش شهرسازی؛
- لایحه حمایت از سامانه حملونقل ریلی شهری و حومه مصوب مجلس شورای اسلامی (تبصره ماده ۲) در ۲۲/۵/۱۳۸۵.
- آئیننامه اجرایی ماده (۲) قانون جامع حمایت از حقوق معلولان جامع حمایت از حقوق معلولان به استناد تصویبنامه شماره ۴۲۷۷/۳۱۹۶۰ مورخ ۹/۳/۱۳۸۴ و اصلاحیه آن به استناد مصوبه شماره ۱۴۵۵۱۵/۴۷۴۵۷ ک مورخ ۸/۳/۱۳۹۱ هیئت محترم وزیران.
- آییننامه اجرایی بند «ج» ماده (۱۹۳) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران؛
- برنامه جامع حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت، مصوب هیئتوزیران، (مواد ۲ و ۳)، در تاریخ ۱۰/۳/۱۳۹۴.
- دستورالعمل نحوه واگذاری اتوبوس از وزارت کشور به اتوبوسرانی شهرها و بهرهبرداری آن مصوب هیئتوزیران، (بند سوم ماده ۹)، به تاریخ ۵/۹/۱۳۸۵.
- دستورالعمل اجرایی اصلاح ساختار سامانههای حملونقل عمومی و ساماندهی حملونقل درونشهری مصوب هیئت وزیران: ماده ۴، تدابیر بخش الف، بند ۲۶
- بخشنامه وزارت کشور مصوب معاونت هماهنگی امور عمرانی وزارت کشور، شماره بخشنامه: ۳۳/ ۳/ ۴۴۲۶به تاریخ ۲/ ۳/ ۱۳۷۰؛
- آییننامه اجرایی تأسیس استخرهای شنا، مصوب هیئتوزیران به تاریخ ۱۵/۲/۱۳۶۴؛
- تصویبنامه در خصوص تشکیل ستاد هماهنگی مناسبسازی کشور، مصوب هیئتوزیران به تاریخ ۱۰/۳/۱۳۹۴، (مواد ۲ و ۳)
نویسندگان:
فریبا زارعی خالدآبادی، کارشناس ارشد حقوق خصوصی،
محمدرضا بلباسی، دانشجوی دکترای حقوق خصوصی،
آدرس پیج اینستاگرام:
@L4k.Law_for_Kids
مطالب مرتبط:
بررسی ابعاد حقوقی زایمان های نابهنگام به بهانه آخرین تاریخ لاکچری قرن