ماجرای تجاوز پدر به دختر 17 ماهه‌اش چه ارتباطی با تکانشگری جنسی دارد؟
خبر بسیار ناراحت کننده بود. یک دختر 17 ماهه به نام ساناز بر اثر تجاوز جنسی، آن هم توسط پدرش، جان خود را از دست داد! اتفاقی که بر اثر تکانشگری جنسی رخ داده است.
موسسه خانواده سلامت بنیان- دکتر علی شیخ‌الاسلامی، سکس تراپیست؛ مادری فرزند 17 ماهه خود را در حالی که حال خوبی ندارد به یک مرکز درمانی می‌رساند و بعد از چند روز بستری، این کودک جان خود را از دست می‌دهد. در این مرکز درمانی مشخص می‌شود به این کودک تجاوز شده است و مادر مورد پرس‌وجو قرار می‌گیرد و او می‌گوید فرزند خویش را پیش پدر گذاشته و برای خرید رفته است و بعد از برگشت احساس کرده بچه حال خوبی ندارد و او را به مرکز درمانی آورده است. پدر مورد بازجویی قرار می‌گیرد. ابتدا منکر موضوع است ولی بالاخره اعتراف می‌کند که او به کودک خود تجاوز کرده است!
سوالی که ذهن همه ما را درگیر می‌کند این است که این فرد چه مشکل روانی یا جنسی داشته که چنین کرده است. حتی سوال این است که این مرد که صاحب 6 فرزند بوده از کی مبتلا به اختلال روانی شده است و آیا این عمل او مسبوق به سابقه بوده یا الان دچار اختلال شده است؟
بدون بررسی دقیق نمی‌توان به این پدر برچسب بیماری روانی زد
باید گفت پاسخ به این سوال که این فرد مبتلا به اختلال روانی بوده است یا خیر، راحت نیست و مستلزم یک بررسی دقیق و مصاحبه بالینی با فرد است و صرف انجام این عمل نمی‌توان به او برچسب بیماری روانی زد.
اما چه چیزی باعث چنین رفتاری شده است؟ رفتارهای اینچنینی مثل تجاوز یا آزار و اذیت بچه‌ها یا آزار و اذیت زنان که هر از چند گاهی اخبار آن در رسانه‌ها منتشر می‌شود لزوما توسط افراد دارای اختلال روانی انجام نمی‌شود، بلکه بسیاری از مرتکبین این اعمال، افرادی سالم و حتی دارای پرستیژ اجتماعی خوب هستند و هیچ سابقه یا مشکل رفتاری قبل از ماجرای اتفاق افتاده ندارند.
اختلال کنترل تکانه چیست؟
این رفتارها معمولا بصورت تکانه‌ای اتفاق می‌افتند و فرد در یک لحظه به دلیل عدم کنترل تکانه دست به رفتاری می‌زند که در ابتدا لذتبخش است ولی بعد از آن باعث پشیمانی و ناراحتی او نیز می‌شود. با این حال، فرد در لحظه مواجهه با تکانه نتوانسته کنترل مناسبی بر رفتار خویش داشته باشد. گاهی اوقات اختلال کنترل تکانه وجود دارد و گاهی اوقات کنترل تکانه وجود ندارد ولی در حد اختلال نیست. به این موضوع تکانشگری جنسی گفته می‌شود.
تکانه عبارت است از: «تمایل به انجام عملی به منظور کاهش تنش و استرس افزایش‌یابنده‌ای که در نتیجه اوج‌گیری وسوسه‌های غریزی ایجاد می‌شود».
افراد مبتلا به اختلال کنترل تکانه، توانایی مقاومت و کنترل خود در مقابل محرک‌هایی که می‌تواند به خودشان یا دیگران آسیب برساند را ندارند.
کنترل تکانه به این معناست که فرد قادر است قبل از انجام کاری، جوانب مختلف آن را بررسی کرده و به دلیل عواقب منفی، از لذت آن کار صرف‌نظر کند. اما بسیاری از افراد درگیر اختلال کنترل تکانه با وجود آگاهی از عواقب منفی کارشان، برای کسب لذت دوباره، آن عمل مخرب را انجام می‌دهند. معمولا اطرافیان و خانواده‌های این افراد دلیل انجام کار آنها را درک نمی‌کنند.
در اختلال کنترل تکانه، فرد دچار حالت‌هایی از برانگیختگی و تنش می‌شود. او این تنش به وجود آمده را از طریق انجام اعمال نادرستی که آسیب‌زا هستند، کاهش می‌دهد. در این نوع اختلال ممکن است فرد بعد از انجام عمل آسیب‌زا احساس پشیمانی و گناه کند. این احساس می‌تواند به دلیل تعارضات مبهم ناخودآگاه یا آگاه شدن از نتیجه اعمال انجام شده باشد.
ویژگی‌های مشترک این اختلال عبارتند از:
- عدم وجود انگیزه مشخص برای رفتار
- عدم وجود قدرت مقاومت در برابر تکانه‌ها (امیال ناگهانی)
- زیان‌بخش بودن رفتار برای خود یا دیگران
مراحلی که فرد مبتلا به این اختلال طی می‌کند
افراد مبتلا به اختلال کنترل تکانه به‌طور کلی 5 مرحله را در هر اقدام و تصمیم خود طی می‌کنند:
مرحله اول: یک تنش یا فکر وسواس‌گونه و آسیب‌زا در ذهن ایجاد می‌شود که فرد را دچار اضطراب و بی‌قراری می‌کند.
مرحله دوم: پردازش و رشد دادن تنش و فکر تا جایی که برای اقدام به عمل برنامه‌ریزی می‌کند.
مرحله سوم: اقدام به عمل که باعث لذت، خشنودی و رضایت شدید در فرد می‌شود.
مرحله چهارم: فرد پس از برآورده شدن خواسته، احساس آرامش و رسیدن به هدف دارد.
مرحله پنجم: فرد احساس شدید گناه و پشیمانی می‌کند، به‌گونه‌ای که با خود عهد می‌بندد که دیگر این کار را انجام ندهد. البته، دوباره با ایجاد تنش، به سمت تکرار آن می‌رود.
البته باید توجه داشت که مرحله پنجم در همه افراد وجود ندارد و بسیاری از آنها احساس گناه و پشیمانی هم ندارند.
اختلال کنترل تکانه در اثر چه مشکلاتی ایجاد می‌شود؟
اختلال کنترل تکانه می‌تواند پیامد مشکلات محیطی، روانی یا زیستی باشد. تحقیقات به‌عمل‌آمده حاکی از آن است که افراد دچار ویژگی‌های تکانشی از عدم تعادل شیمیایی برخی پیک‌های عصبی مغز شامل دوپامین، سروتونین و اسید گاما آمینو بوتیریک رنج می‌برند. استفاده از الکل می‌تواند اثرات این مواد شیمیایی را افزایش دهد. این عدم تعادل شیمیایی می‌تواند ارثی یا ژنتیکی باشد.
مشکلات ساختاری در ناحیه لیمبیک مغز از دیگر دلایل این اختلال می‌باشد. استرس و اضطراب نیز نقش مهمی در این اختلال بازی می‌کنند و سبب می‌شوند که احتمال اینکه چرخه تکانش تحریک شود، بیشتر شود. نداشتن مهارت مدیریت هیجان و همچنین آسیب‌های روانی اجتماعی در گذشته نیز می‌توانند زمینه‌ساز این اختلال باشند.
تکانشگری جنسی چیست؟
در زمینه مسائل جنسی ما با تکانشگری جنسی روبرو هستیم. افراد مبتلا به تکانشگری جنسی نمی‌توانند رفتار جنسی خود را کنترل کنند و احساس می‌کنند وادار می‌شوند به فعالیت جنسی مکرر، کورکورانه و پرخطر بپردازند. گرچه این مشکل در طبقه‌بندی تشخیصی و آماری اختلالات روانشناختی و روانپزشکی بعنوان یک اختلال طبقه‌بندی نمی‌شود، اما نشانه‌ها و رفتارهای افراد مبتلا به تکانشگری جنسی کاملا شبیه آنهایی است که اختلال کنترل تکانه دارند.
مانند سایر اختلال‌های کنترل تکانه، رفتار غیرقابل کنترل افراد مبتلا به تکانشگری جنسی در توانایی انجام دادن مسئولیت‌های اجتماعی و شغلی آنها اختلال ایجاد می‌کند و موقعیت اجتماعی آنها را به خطر می‌اندازد.
این افراد عموما به اختلال‌هایی مانند افسردگی یا سوءمصرف مواد نیز دچار هستند. پژوهشگران برای آگاهی از منشا تکانشگری جنسی ، عمدتا ریشه‌های این اختلال را در تجربیات اوایل زندگی فرد دیده‌اند.
راه‌های پیشگیری از تکانشگری جنسی و درمان آن
برای پیشگیری از ابتلا افراد به تکانشگری جنسی ، آموزش صحیح مسائل جنسی متناسب با سن کودک، پیشگیری از سوءاستفاده و آزارهای جنسی دوره کودکی و نوجوانی، آموزش رویکرد انسانی در مواجهه با مسائل جنسی به‌جای رویکرد جنسیت‌زده، تقویت اراده و درونی سازی ارزش‌های اخلاقی در افراد و آموزش مهارت‌های زندگی به‌ویژه آموزش مدیریت هیجانات می‌تواند کمک‌کننده باشد.
می‌توان گفت بسیاری از افراد مبتلا، قربانیان خانواده‌ها و سیستمی هستند که آموزش مسائل جنسی را تابو دانسته و هیچگونه آموزشی در زمینه مواجهه با میل جنسی و مدیریت مسائل جنسی به افراد نمی‌دهد، توصیه به سرکوب میل جنسی می‌کند و راه‌های صحیح ارضای غریزه جنسی را تامین نمی‌کند. همچنین، این سیستم، رویکرد انسانی در مواجهه با مسائل جنسی را آموزش نمی‌دهد و نگاهی جنسیت‌زده را ترویج می‌کند که ثمره آن اختلالات متعدد جنسی و تکانشگری جنسی در افراد است.
در درمان این افراد نیز به‌صورت توامان استفاده از دارو و روان درمانی فردی یا گروهی می‌تواند موثر باشد.
احسنت به دوست دانشمندم دکتر شیخ الاسلامی
بسیار متن پر محتوی و مفیدی بود.