• 01 شهریور 1399

برای شما هم پیش آمده که به خودتان برچسب بزنید و بگویید من اعتماد به نفس ندارم و اگر داشتم وضع زندگی‌ام این نبود؟ این مشکل برای خیلی‌ها پیش می‌آید. در حالی که همه مشکلات زیر سر اعتماد به نفس پایین نیست و خیلی از اوقات عزت نفس پایین است که کار دستمان می‌دهد و اگر تفاوت این دو را بدانیم بهتر از پس مدیریت آنها و ارتقای سلامت روان خود برمی‌آییم. در این رابطه با آرش هادیان؛ روانشناس گفتگو کردیم که متن این گفتگو را پیش رو دارید.

بسیاری از افراد وقتی نام ویژگی‌های شخصیتی عزت نفس و اعتماد به نفس را می‌شنوند تصور می‌کنند تفاوتی بین این دو نیست و حتی آنها را به جای یکدیگر به کار می‌برند. نظر شما در این باره چیست؟

این ویژگی ها، دو مورد از صفات شخصیتی هستند که نقش مکمل یکدیگر را بازی می‌کنند اما به این معنا نیست که فردی الزاما هر دوی این صفات را داشته باشد یا فاقد آنها باشد. مثلا ممکن است یک نفر اعتماد به نفس داشته باشد اما دارای عزت نفس نباشد. ضمن این که اعتماد به نفس متغیر است و در موقعیت‌های مختلف کم یا زیاد می‌شود اما عزت نفس نسبتا دارای ثبات است.

لازم است که ما تفاوت این دو را از هم تشخیص دهیم چون اگر تفاوت آنها را ندانیم ممکن است آنها را به جای یکدیگر به کار ببریم؛ اتفاقی که در گفتگوهای محاوره بین مردم می‌افتد و تفاوتی بین این دو ویژگی قائل نمی‌شوند.

مثلا بسیار دیده می‌شود که یک نفر که در کارهای مختلف اعتماد به نفس دارد فقط به این دلیل که در یکی از کارهایش ضعف دارد می‌گوید اعتماد به نفس من کم است و مهارت‌ها و کارهایی که بلد است را در نظر نمی‌گیرد. هرچقدر هم که به او می‌گوییم تو از پس بسیاری از کارهایی برآمده‌ای که از توان خیلی‌ها خارج است باز هم تاکید می‌کند که اعتماد به نفس کمی دارد در صورتی که اگر بداند اعتماد به نفس یک مساله موقعیتی است و در موقعیت‌های مختلف فرق می‌کند دیگر این برچسب منفی را به خود نمی‌زند.

تعریف اعتماد به نفس

اعتماد به نفس به چه معناست و چه کسی دارای اعتماد به نفس بالا شناخته می‌شود؟

اعتماد به نفس یعنی خودباوری و کسی که به خود باور داشته باشد دارای اعتماد به نفس است. در واقع، اعتماد به نفس به این معناست که یک فرد در تحقق اهداف یا انجام یک کار خاص به توانمندی‌های خود اعتماد داشته باشد. در موارد زیادی افرادی که در حوزه خاصی به تخصص دست پیدا می‌کنند در همان حوزه از اعتماد به نفس بالاتری برخوردار می‌شوند.

وقتی که فردی در موقعیت‌ها و مهارت‌های خاصی تخصص پیدا کند به این معناست که در حوزه‌های مختلف دارای اعتماد به نفس بالایی است و در مجموع دارای اعتماد به نفس کلی است. پس باید بین اعتماد به نفس به عنوان یک ویژگی شخصیتی کلی و اعتماد به نفس در مورد مهارت‌ها یا توانمندی‌های خاص تفاوت قائل شد.

ویژگی‌های افرادی که عزت نفس بالایی دارند

تعریف شما از عزت نفس چیست؟

این ویژگی به این معناست که خودت را چگونه می‌بینی و چه تصوری از خودت داری. یعنی این که چقدر خودت را دوست داری و برای خودت ارزش و احترام قائل هستی. عزت نفس به طرز فکر، احساسات و نوع برخورد ما در ارتباط با دیگران شکل می‌دهد. در واقع، این احساس در روابط اجتماعی ما اثر می‌گذارد.

ریشه‌های عزت نفس به تجارب اولیه زندگی و دوران کودکی و نوجوانی ما برمی‌گردد. این تجارب حساس در موقعیت‌های زمانی خاص، تعیین‌کننده احساس خود ارزشمندی فرد در درازمدت به شمار می‌روند. 

(می خواهید بدانید عزت نفس تان چقدر است و چقدر برای خودتان ارزش قائل هستید؟ تست عزت نفس کوپر اسمیت را در اینجا بزنید)

افرادی که از عزت نفس بالایی برخوردارند آدم‌های راضی و خشنودی هستند. این افراد برای این که حس و حال بهتری پیدا کنند نیازی به مصرف مواد مخدر یا دست زدن به رفتارهای پر خطر ندارند. چنین افرادی برای به دست آوردن حس بهتر درباره خودشان به عوامل خارجی مثل پست و مقام یا درآمد بسیار بالا وابسته نیستند و به خودشان، به دیگران و محیطی که در آن زندگی می‌کنند احترام می‌گذارند.

یکی از خصوصیات مهم افرادی که عزت نفس بالایی دارند انعطاف‌پذیری آنهاست. یعنی به آسانی قادرند خودشان را از ناامیدی‌ها و شکست‌ها بیرون بکشند. این افراد از پیشرفت و تحولات فردی استقبال می‌کنند، اهل مدارا هستند و به راحتی خوشحال و راضی می‌شوند.

تفاوت‌های اعتماد به نفس و عزت نفس

در مجموع، تفاوت بین عزت نفس و اعتماد به نفس را چگونه تعریف می‌کنید؟

افراد دارای اعتماد به نفس بالا لزوما از عزت نفس بالایی برخوردار نیستند. عزت نفس به معنای چگونگی ارزیابی فرد از خودش است. در واقع، این ویژگی، بنیان احساسی محسوب می‌شود که تعیین کننده تفکر منطقی و نوع احساسات و طرز رفتار هر شخصی است اما اعتماد به نفس به باور فرد در مورد توانایی او برای انجام یک کار خاص و دستیابی به هدف دلخواه اشاره دارد.

عزت نفس از تجربه‌های مثبت زندگی ریشه می‌گیرد و در خصوصیاتی مانند انعطاف‌پذیری، جسارت و احترام به خود و دیگران خود را نشان می‌دهد اما اعتماد به نفس در نتیجه انجام موفقیت‌آمیز کارهای خاص که چالش برانگیز هم باشند نمود پیدا می‌کند و در خصوصیاتی مثل پذیرش مشتاقانه چالش‌ها، پذیرش مسئولیت‌ها و قبول فرصت‌های جدید خود را نشان می‌دهد.

اعتماد به نفس پایین و بالا می‌شود و به همین دلیل ممکن است گاهی فرد دچار اعتماد به نفس کاذب شود. یعنی همان‌طور که گاهی اوقات اعتماد به نفس یک فرد بی دلیل پایین است، ممکن است خیلی بی دلیل هم اعتماد به نفس او بالا رود که ما به این مساله می‌گوییم اعتماد به نفس کاذب. حتی گاهی به طنز با عنوان اعتماد به سقف از این مساله نام می‌بریم اما اگر عزت نفس بیشتر باشد ما از سلامت روان بهتری برخوردار خواهیم بود.

دلیل اهمیت بیشتر عزت نفس

– در زندگی یک فرد، عزت نفس اهمیت بیشتری دارد یا اعتماد به نفس؟

شاید نتوانیم پاسخ دقیقی به این سوال بدهیم اما دلایلی وجود دارد که با بررسی و ارزیابی این دلایل متوجه می‌شویم که عزت نفس نسبت به اعتماد به نفس از اهمیت بیشتری برخوردار است. یکی از دلایل این است که عزت نفس یک خصیصه پایه‌ای به شمار می‌آید و حس ارزشمندی ما را بیان می‌کند. اما اعتماد به نفس در بعضی کارها وجود دارد و در برخی دیگر وجود ندارد. یعنی دائم در نوسان است و شکل ثابتی ندارد.

اگر شما عزت نفس داشته باشید می‌توانید این حس ارزشمندی را در خود ببینید که با تمرین و یادگیری بتوانید اعتماد به نفس خود را افزایش دهید.

مطالب مرتبط: 

اشتراک گذاری...