چگونه می توانیم از خریدهای برنامه‌ریزی نشده جلوگیری کنیم؟
گاهی پیش می‌آید که برای خرید کالای مورد نیازمان به پاساژ می‌رویم اما تخفیف‌های مختلف یا جذابیت کالاهای رنگارنگ لحظه به لحظه وسوسه ما را برای خریدهای کالاهایی که نیاز چندانی هم به آنها نداریم بیشتر می‌کند. برنامه‌ریزی کردن برای خرید، ما را از این وضعیت نجات می دهد.
موسسه خانواده سلامت بنیان- در روزهایی که قیمت سکه و دلار و به تبع آنها قیمت کالاها و خدمات ساعت به ساعت بالاتر می‌رود و باید بی تعارف بگوییم در شرایط بحران اقتصادی قرار داریم یکی از مهمترین دغدغه‌های خانواده‌ها این است که خرجشان از دخلشان جلو نزند و بتوانند توازنی در این میان برقرار کنند. کاری که خیلی دشوار به نظر می‌رسد اما با راهکارهای ساده و برنامه‌ریزی اقتصادی می‌توان حداقل بخش کوچکی از این فرایند را مدیریت کرد و شاهد تأثیرات مثبتی در اقتصاد خانواده بود، به‌طوری که اگر همین اقدامات تبدیل به رویه شود و در شرایط ثبات اقتصادی کشور نیز ادامه پیدا کند منجر به فرهنگ‌سازی عمیق‌تری خواهد شد.
می‌گویند ارسطو اقتصاد را “علم خانه‌داری” می‌دانست اما هنر اقتصاد خانواده به معنی برقراری تعادل بین منابع محدود درآمدی و مخارج است و هر خانواده‌ای با توجه به سطح اقتصادی خود باید این تعادل را برقرار کند.
رفتارهای اقتصادی ریشه در هویت افراد دارند
باید به این نکته توجه داشته باشیم که بسیاری از رفتارهای اقتصادی ما ریشه در باورها، نگرش‌ها، تربیت خانوادگی و شخصیت و هویت ما دارند اما هر یک از این رفتارها با شناخت صحیح ریشه‌ها قابل مدیریت و برنامه‌ریزی و حتی در صورت نیاز به تغییر، قابل اصلاح هستند. مثلا کسی که روحیه بسیار آسان‌گیری دارد به احتمال زیاد انسان بسیار ولخرجی است و برای رفتارهای مالی خود برنامه‌ریزی و نظمی دقیق دارد. چنین افرادی معمولا پیشرفت اقتصادی چندانی ندارند و بسیاری از آنها به اواسط ماه نرسیده تمام حقوق ماه قبل خود را خرج کرده‌اند.
در نقطه مقابل، افرادی که به شدت سلطه‌جو و منظم هستند و امکان ندارد کاری را بدون برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی انجام دهند، عملکرد متفاوتی خواهند داشت. این افراد معمولا مخارج چندانی را برای تفریح در نظر نمی‌گیرند و بسیاری از نیازهای قابل توجه در لیست آنها در زمره نیازهای غیر ضروری و پول تلف کردن قرار دارد.
خانواده‌ای که مدیریت اقتصادی بهینه‌ای دارد نه از آن طرف بام می‌افتد و نه از این طرف و سعی دارد از طریق مدیریت هزینه‌ها، نیازهای اساسی خود را برطرف کند، هزینه‌هایی را به تفریح و گردش اختصاص دهد و پس‌اندازی هم برای پیشرفت در زندگی خود داشته باشد.
خریدهای ناگهانی و بدون برنامه‌ریزی ممنوع!
یکی از راه‌های مدیریت و برنامه‌ریزی اقتصاد فردی و خانوادگی این است که به‌صورت جدی از خریدهای ناگهانی و بدون برنامه پرهیز کنیم. برای خیلی از ما پیش آمده که وقتی در شرایط بد اقتصادی قرار داریم به یک مهمانی دعوت می‌شویم. در این مهمانی که تمام دوستان و اقوام حضور دارند، یکی از آنها خبر می‌دهد که آشنای قابل اعتمادش برنج، پوشاک یا خدمت خاصی را به قیمت مناسب می‌فروشد. همین موقع‌هاست که چند نفر داوطلب خرید می‌شوند و بقیه را هم ترغیب به خرید می‌کنند. ما هم که به آن کالا نیاز نداریم یا در شرایط فعلی توانایی خرید آن را نداریم، در رودربایستی قرار می‌گیریم و چون توانایی نه گفتن نداریم یا خجالت می‌کشیم که دیگران پی به بی پولی ما ببرند خودمان را تا گردن زیر بار قرض می‌بریم یا مجبور می‌شویم از هزینه‌های ضروری دیگرمان بگذریم تا جلوی دیگران سرشکسته نشویم.
گاهی هم پیش می‌آید که برای خرید چیزی که نیاز داریم به پاساژ می‌رویم اما تخفیف‌های مختلف یا جذابیت کالاهای رنگارنگ پاساژ لحظه به لحظه وسوسه ما را برای خریدهای کالاهای مختلف که ضرورتا نیاز چندانی هم به آنها نداریم بیشتر می‌کند.
برای خانم‌های کارمند خیلی پیش آمده که وقتی از مترو پیاده می‌شوند کیفشان از خریدهای ریز و کوچک پر شده است. چرا که در مسیر برگشت از محل کار وقتی در قطار ایستاده‌اند و خسته و کوفته به دور و بر خود نگاه می‌کنند تعداد زیادی از دستفروش‌ها را می‌بینند که هر کدام کالایی را با ارزان‌ترین قیمت ممکن می‌فروشند. این کالاها از لوازم آرایش گرفته تا زیورآلات بدلی و … به قدری قیمت پایینی دارند که شاید در نگاه اول آنها را جزو هزینه‌های هر ماهمان حساب نکنیم اما کافی است هر کدام از این خریدها را جایی یادداشت کنیم تا آخر ماه ببینیم که پول قابل توجهی برای کالاهایی پرداخته‌ایم که از خیلی از آنها را بیش از یک بار استفاده نمی‌کنیم. این رفتارها با برنامه‌ریزی اقتصادی قابل کنترل است.
راهکارهای جلوگیری از خریدهای ناگهانی و برنامه‌ریزی درست اقتصادی
نمونه‌های بالا تنها چند مثال از خریدهای بدون برنامه بودند و اگر نگاهی به رفتار مالی روزانه خود داشته باشیم می‌توانیم لیست بلندبالایی از این خریدها بنویسیم. اما برای پیشگیری از این خریدهای ناگهانی چه باید کرد؟
یکی از راهکارهای بسیار مهم برای جلوگیری از خریدهای ناگهانی و برنامه‌ریزی اقتصادی این است که به خودمان عادت دهیم و این عادت را در زندگی خانوادگی‌مان به وجود بیاوریم که تنها کالاهایی را بخریم که به آنها نیاز داریم. ایجاد این عادت سخت است اما اگر بخواهیم براساس خواست دلمان عمل کنیم همه پاساژها خالی می‌شوند و چون نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم افسرده و غمگین خواهیم شد. پس بهتر است لیستی از خریدهای مورد نیازمان تهیه کنیم و به آن وفادار باشیم و خریدهایی که انجام می‌دهیم را با آن لیست مقایسه کنیم. اوایل کار سختی است اما به زودی عادت می‌کنیم.
کار دیگری که می‌توانیم انجام دهیم این است که وقتی برای خرید می‌رویم همه کارت‌های اعتباری و پول‌هایمان را با خود نبریم. بلکه سراغ کارتی برویم که موجودی آن به میزان خریدهای ما نزدیک‌تر است.
نکته دیگر این است که قبل از خرید چیزی که دلمان خواسته و نیازمان به آن ضروری نیست کمی صبر کنیم و بگوییم بعدا این کار را انجام می‌دهم. این صبر باعث می‌شود به احتمال بسیار زیاد این علاقه ناگهانی را از یاد ببریم و خیلی هم از خرج نکردن پولمان برای آن خوشحال باشیم. این روش، یک راه مناسب برای برنامه‌ریزی است.
کاری که همسران در مشارکت با هم می‌توانند انجام دهند این است که سقف و محدودیتی برای مخارج خود مشخص کنند و قرار بگذارند که در ماه بیشتر از سقف تعیین شده خرج نکنند. البته، این محدودیت بسته به میزان درآمد و سبک زندگی هر خانواده متفاوت است.
یک نکته مهم برای برنامه‌ریزی اقتصادی این است که هزینه‌های جانبی و پنهان را که در حواشی خرید ایجاد می‌شوند شناسایی کنیم. مثلا وقتی برای خرید به یک مجتمع می‌رویم از خوردن ناهار در رستوران‌های اطراف یا صرف یک عصرانه در کافی شاپ مجتمع صرف‌نظر کنیم و ساعت خرید خود را طوری زمان‌بندی کنیم که نیاز به این مسایل نباشد یا تغذیه مناسب و کم هزینه مثل میوه و … را از منزل با خود ببریم.
نکته آخر این که باید سعی کنیم مهارت نه گفتن را در خودمان پرورش دهیم، مهارتی که نه تنها به درد مدیریت اقتصاد خانواده می‌خورد بلکه در سایر جنبه‌های زندگی هم به کمکمان می‌آید.
مطالب مرتبط:
راه های کاهش هزینه های قبوض آب و برق و گاز
