آیا طرح‌هایی که برای ازدواج اجباری مطرح می‌شود، نتیجه‌بخش است؟
بحث ازدواج اجباری و زورکی که طی روزهای گذشته در رسانه‌ها مطرح شده بود، یادآور نکاح‌های اجباری طالبان و داعش در مناطق تحت تصرف خود است.
موسسه خانواده سلامت بنیان- دکتر علی شیخ‌الاسلامی، روانشناس و مدیرعامل موسسه؛ هفته ازدواج در سال جاری نیز گذشت و مسئولین مختلفی در این هفته به مصاحبه و ارائه راهکار پرداختند. نمایندگان مجلس و رسانه‌ها نیز هر یک از بعدی وارد ماجرا شده و پیشنهاداتی برای رفع مشکل ازدواج جوانان مطرح کردند. آنچه که مثل هر سال در تمام این صحبت‌ها و راهکارها به چشم می‌خورد نشناختن درست این پدیده و پیچیدن نسخه‌های عجیب و غریب و بی حاصل مثل گذشته بود. از میان این نسخه‌ها می‌توان به سخت کردن شرایط برای جوانان مجرد به‌منظور ترغیب آنها به ازدواج اشاره کرد که به‌نوعی ازدواج اجباری محسوب می‌شود.
بررسی دقیق یکایک صحبت‌ها و نظرات ارائه شده نشان می‌دهد مسئولین امر و نمایندگان محترم مجلس پدیده ازدواج را نشناخته‌اند و به همین دلیل راهکارهایی مانند ازدواج اجباری که ارائه می‌دهند راهکارهای نتیجه‌بخشی نخواهد بود.
برای حل یک مساله ابتدا باید ابعاد مساله به خوبی شناخته و شفاف شود. وقتی یک مساله به درستی درک نشود و تجزیه و تحلیل درستی راجع به علل ایجادکننده آن صورت نگیرد و ابعاد و عوامل موثر بر آنها به درستی شناخته نشود، طبیعی است که راه‌حل درستی هم برای آن پیدا نخواهد شد.
بحث ازدواج اجباری یادآور نکاح‌های داعش است
سال‌هاست ضعف بدنه کارشناسی در دستگاه‌های دولتی و نهادهای سیاستگذار در حوزه ازدواج و خانواده را گوشزد کرده‌ام و متاسفم از اینکه علیرغم هشدارها و توصیه‌ها همچنان در بر همان پاشنه بی‌تدبیری می‌چرخد و باز هم راهکارهای بی‌نتیجه ارائه می‌شود.
امسال پا را فراتر گذاشته و بحث ازدواج اجباری و زورکی را هم مطرح می‌کنند که یادآور نکاح‌های اجباری طالبان و داعش در مناطق تحت تصرف خود می‌باشد. یکی از مسئولین نیز به نقش سگ و نگهداری آن در بی رغبتی به ازدواج و فرزندآوری اشاره می‌کند. یا دیگری گرانی جهیزیه و اجاره خانه را علت‌العلل عدم رغبت به ازدواج در نظر می‌گیرد و راهکار افزایش وام ازدواج را می‌دهد و به پدیده فروش دختران برای دریافت وام ازدواج که رو به گسترش نهاده است توجهی نمی‌کند.
مسئولان نباید دلایل بی‌رغبتی جوانان به ازدواج را ساده‌سازی کنند
اینکه امروز جوانان ما به ازدواج بی‌رغبت هستند امری واضح است که در تحقیقات و پژوهش‌های مختلفی نیز به اثبات رسیده است و آمارها نیز خود گویای این مساله می‌باشد. اما اینکه دلیل این بی‌رغبتی را ساده‌سازی کرده و آن را در مشکلات مالی و اقتصادی خلاصه کنیم، امری اشتباه است. در واقع، از دل این ساده‌سازی‌ها دیدگاه‌ها و طرح‌های اشتباهی مانند ازدواج اجباری بیرون می‌آید.
مسئولین عادت کرده‌اند که عوامل ایجادکننده مسائل اجتماعی را ساده‌سازی کنند و به دنبال آن، راهکارهایی ارائه دهند و بر راهکارهای خویش نیز اصرار زیادی دارند. به‌گونه‌ای که تجربه دولت‌های مختلف در یک بازه زمانی 30 ساله نشان می‌دهد طرح‌ها و برنامه‌ها یک به یک ارائه و شکست خورده‌اند و سال‌ها بعد همان طرح شکست خورده در قالبی بزک شده مجددا ارائه شده و میلیاردها تومان از بودجه‌های کشور به پای این طرح‌ها سوخته و از بین رفته است و نتیجه‌ای نیز عاید نشده است.
همان‌طور که بیان شد، رغبت به ازدواج کاهش یافته است ولی دلایل این بی رغبتی نیاز به یک بررسی جامع در کل کشور دارد. قطعا دلایلی که جوانان پولدار بالای شهر تهران برای عدم ازدواج دارند با دلایل عدم ازدواج جوانان جنوب شهر تهران متفاوت است. دلایل جوانان ساکن استان‌های محرومی مثل سیستان و بلوچستان و کردستان با دلایل جوانان ساکن استان‌های برخوردارتری چون کرمان و اصفهان و خراسان قطعا متفاوت است. برخی دلایل فرهنگی دارند، برخی دلایل اجتماعی، برخی دلایل اقتصادی، برخی هم مجموعه‌ای از این عوامل را توامان با هم دارند و نمی‌توان برای همه آنها یک نسخه پیچید.
اگر مسئولین امر یادبگیرند که به‌جای ساده‌سازی و نسخه‌پیچی‌های این‌چنینی از دخالت در این امور دست بردارند و سراغ طرح‌های ازدواج اجباری نروند، شاید بتوان امیدوار بود که وضع از آنچه که هست بدتر نشود وگرنه امید بهبود نمی‌توان داشت.
قبل از ارائه راهکارهای اجبار گونه در مورد ازدواج، دلایل شکست طرح‌های قبلی را بررسی کنید
به‌عنوان یک فعال اجتماعی و فردی که سال‌هاست در حوزه خانواده فعالیت می‌نماید به مسئولین امر توصیه می‌کنم که قبل از ارائه هرگونه راهکاری، ابتدا کلیه پیامدها و نتایج راهکارهای اجرا شده از 30 سال قبل تاکنون مورد بررسی دقیق قرار گیرد و دلایل و چرایی شکست طرح‌ها و برنامه‌ها استخراج شود تا در تدوین برنامه‌های بعدی مدنظر قرار گیرد.
همچنین، با انجام یک تحقیق جامع کشوری به بررسی علل و عوامل موثر بر کاهش رغبت به ازدواج بپردازند. سپس براساس نتایج به دست آمده برای هر منطقه، طرح مناسب آن منطقه را طراحی و اجرایی کنند تا نتیجه درخور و شایسته‌ای به دست آید. جز این، راهکار دیگری برای رفع مشکلات حوزه ازدواج و خانواده وجود ندارد و طرح‌هایی که ازدواج اجباری را مدنظر قرار می‌دهند، شکست خواهند خورد.
در حوزه مسائل انسانی، اجبار و اکراه نتیجه معکوس دارد
همچنین، باید توجه داشت که در حوزه مسائل انسانی، اجبار و اکراه نه تنها جواب نمی‌دهد بلکه نتیجه معکوسی خواهد داشت. در این حوزه باید با راهکارهای فرهنگی و تشویقی مستمر پیش رفت تا به نتیجه مناسب رسید و نتایج نیز به سرعت حاصل نمی‌شود، بلکه در بازه زمانی بیشتری به بار می‌نشیند. به همین دلیل، باید از ارائه راهکارهای ضربتی و زودگذر و اجبارگونه یا تنبیهی به شدت پرهیز نمود.
نقش سایر حوزه‌ها در حوزه ازدواج و خانواده نیز نباید از نظر دور بماند. بسیاری از تصمیمات ما در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی یا اجتماعی و فرهنگی اثر غیر مستقیمی بر این حوزه دارد، لذا به‌عنوان کار کارشناسی باید اثرات سایر طرح‌ها و برنامه‌ها را بر حوزه خانواده همیشه مدنظر قرار داد.
امیدوارم در دولت جدید تدبیر مناسبی برای حوزه ازدواج و خانواده در نظر گرفته شود و این طرح‌ها و تبلیغاتی که در حال حاضر در سخنرانی‌های نمایندگان مجلس و رسانه‌ها بیان می‌شود، اجرایی نشود. اجرای این طرح‌ها و برنامه‌ها، بحران را بزرگ‌تر می‌سازد و اثرات و پیامدهای منفی آن را بیشتر می‌کند.
حوزه خانواده جای آزمون و خطا نیست
حوزه خانواده و ازدواج جای آزمون و خطای مسئولین نیست و باید توجه داشته باشند که اساس بسیاری از مشکلات امروز جامعه برگرفته از طرح‌ها و برنامه‌هایی است که دولت‌های گذشته در طی 30 سال گذشته بدون در نظر گرفتن پیامدها اجرا کردند و کانون خانواده را با مشکلات لاینحل روبه‌رو ساختند. توجه به دیدگاه‌هایی مانند ازدواج اجباری نیز اوضاع را بدتر خواهد کرد.
خانواده اساس و زیربنای یک جامعه است و نگاه درست به نقش خانواده می‌تواند بسیاری از معضلات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی را حل کند. این در حالی است که نگاه نادرست به خانواده و بی‌توجهی به آن می‌تواند ساختار جامعه را به سمت نابودی پیش ببرد.
لینک های مرتبط:
به جوانان مجرد سختگیری اجتماعی کنید تا ازدواج کنند
کدام ویژگی ها نشان می دهد که بهتر است ازدواج نکنیم و مجرد بمانیم؟
