آسیبهای اجتماعی محصول سردرگمی بین سنت و مدرنیته است
به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا)، اینروزها مسئله مشاوره خانوادهها به عنوان بزرگترین چالش پیشروی جوانان در موضوع ازدواج مطرح است؛ مسئلهای که اگر دولتمردان و مسئولان فکری برای بهبود روند آن نکنند، با خود آسیبها و خطراتی را بههمراه خواهد داشت که در آیندهای نه چندان دور جوانان و حتی کشور را با بحرانهای جدی مواجه خواهد کرد. موضوع جالب و مهم این است که قرآن کریم و آموزههای دین اسلام شیوههای اصیل و تاثیرگذاری را از مهارتهای ازدواج و همسرگزینی و نحوه بهترین انتخاب بیان کرده است که رعایت آنها میتواند مسیر را برای ما روشن کند. مسائلی که از مقدمات انتخاب درست و ازدواج آگاهانه تا شیوه زندگی و تربیت را بیان میکند و ضروری است که توسط مشاوران، روانشناسان و روحانیون توانمند و خبره در جامعه تبیین شود.
با توجه به اهمیت این مسئله و جایگاه آن در جامعه امروزی گفتوگویی را با علی شیخ الاسلامی، دانشآموخته دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران و دکترای تخصصی روانشناسی از دانشگاه علوم پزشکی بقیةالله الاعظم (عج)، مدرس کارگاههای آموزشی همسانگزینی، ازدواج موفق و مهارتهای زناشویی صحیح انجام دادیم. وی از مجریان طرح ازدواج در عصر یخبندان در موسسه فرهنگی سرچشمه است که این طرح نیز به همت حجتالاسلام والمسلمین زائری، مدیر این مجموعه ارائه شده و در حال اجراست. در ادامه این گفتوگو را دنبال خواهید کرد:
شیخ الاسلامی در گفتوگو با خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا)، با اشاره به جایگاه قرآن و اسلام در شیوه مشاوره امروزی و اثرگذاری این شیوه بر روشهای دیگر، گفت: در مشاوره باید با ارزشهای مراجعهکننده همراه باشیم و این دقیقا همان چیزی است که قرآن هم به آن توصیه میکند؛ زمانی که قرآن داستان حضرت ابراهیم(ع) را مثال میزند تا بتواند خورشیدپرستها را به راه درست هدایت کند، میگوید من خدای خودم را کنار میگذارم و با شما همراه میشوم؛ اما در مسیر، سوالات بسیاری را از خورشیدپرستان میپرسد که چرا خدای شما بالا میرود؟ تغییر جا میدهد و خاموش میشود؟ و یا چرا به این طرف و آنطرف میرود و چرا ناپدید میشود؟ این چه خدایی است که از طرفی آمد و از طرف دیگر ناپدید شد و ظلمت همهجا را گرفت؟ حضرت ابراهیم(ع) با این سوالات کمک کرد تا افرادی که مسیر غلط را رفتهاند به مسیر درست بازگردند.
وی ادامه داد: اصول علم روانشناسی و مشاوره هم همین است؛ در این اصول ما موظف هستیم با ارزشهای مُراجع همراه شویم و سوالاتی را در ذهنش ایجاد کنیم تا او خود به قضاوت درست برسد و مسیر درست را برای خودش انتخاب کند؛ لذا مشاوره قرار نیست که جای مراجع انتخاب کند، بلکه تنها فرایندی را پیش میبرد تا او بتواند مسیر درست زندگی را انتخاب کند. در تعالیم دینی هم روی این امر تاکید شده که اجبار و اکراه جوابگو نیست و باید کاری کنیم که افراد ارزشها را درونی کنند تا بتوانند به ارزشها پایبند باشند.
جامعه امروز در مرحله یک یادگیری قرار دارد
شیخ الاسلامی افزود: بالاترین سطح یادگیری زمانی است که شما ارزشها را برای خودتان درونی میکنید و در این میان هر عاملی که سر راه شما باشد، بهدلیل اینکه ارزشها درونی شدهاند، شما باز هم به آن ارزشها پایبند میمانید. متاسفانه جامعه امروز در مرحله یک یادگیری قرار دارد و این یعنی وجود تنبیه و تشویق برای انجام یک فعالیت؛ در اینجا تا زمانی که تنبیه و تشویق باشد رفتار هم وجود دارد، ولی زمانی که این عوامل کنار میرود شما دیگر رفتار را نمیبینید.
وی با بیان مثالی ادامه داد: امروز در کشور اجرای قوانین راهنمایی و رانندگی بخاطر همین اجبار و اکراه انجام میشود و تا زمانی که دوربین و مامور باشند مردم رفتار درست را نشان میدهند، اما زمانی که این عوامل جمع شود و یا نباشد دوباره رفتار غلط نمایان میشود؛ تمامی این عوامل بخاطر این است که ما رعایت قانون را برای خودمان درونی نکردهایم. اگر افراد برای خودشان این مسائل را درونی کنند که به عنوان مثال سرعت مطمئنه به نفع خودشان است، قطعا اگر پلیس و دوربین هم نباشد، سرعت مطمئنه را رعایت میکنند. برای همین است که تعالیم دینی ما بر درونیسازی ارزشها و مسائل اخلاقی تاکید بسیاری دارد.
مدرس کارگاههای آموزشی همسانگزینی اظهار کرد: در بحث مشاوره و روانشناسی هم اینگونه است و ما کمک میکنیم که خود مراجعهکننده به باور درست برسد و بتواند مسیر درست را تشخیص دهد؛ ما تنها یک عامل کمک کننده هستیم و با سوالاتی که در ذهن مراجع ایجاد میکنیم کاری میکنیم که او بتواند به مسیر صحیح دست پیدا کند، و دخالتی در سیستم اجرایی مراجع نداریم.
این روانشناس خانواده با اشاره به طرح ازدواج در عصر یخبندان که در مرکز روانشناسی موسسه فرهنگی سرچشمه درحال انجام است، گفت: کاری که ما در موسسه سرچشمه و موسسه خانواده سلامتبنیان انجام میدهیم تلفیق بین روانشناسی و قرآن است. ما بالاترین مفاهیم روانشناسی را در قرآن داریم اما متاسفانه از آنها استفاده نمیکنیم. در یکی از تحقیقهایی که با یکی از دوستان داشتیم، سوره «عصر» را تحلیل کردیم و دیدیم که قرآن کریم تمام مسیری که یک انسان برای زندگی موفق میخواهد در چند آیه آورده است.
مدیرعامل موسسه خانواده سلامتبنیان با تفسیر بخشی از سوره عصر، ادامه داد: سوره عصر به ما میگوید که انسانها همه در خسران هستند مگر کسانی که ایمان آوردند و معنایی به زندگیشان داده و یک جهت و هدف را برای زندگیشان مشخص کرهاند. حال ما در روانشناسی امروز معنیدرمانی را در سطح گسترده استفاده میکنیم، میگوییم انسان اگر امروز معنی را در زندگیداشته باشد ناامیدی و افسردگی کمتری دارد و با مشکلات کمتری مواجه میشود و خداوند تمام این مسائل را در یک آیه آورده است که «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا» و بعد در قسمت دوم میآورد که «وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ»، و جالب اینجاست که آدلر میگوید برای اینکه افسردگی شما درمان شود، بدون چشمداشت به دیگران کمک کنید و آنها را خوشحال کنید و بعد از چند هفته خودتان هم خوشحال خواهید شد.
شیخ الاسلامی در ادامه اضافه کرد: اینجا «وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ» یعنی اینکه شما بدون اینکه چشمداشتی به چیزی داشته باشید کارهای خوب انجام بدهید، دیگران را خوشحال کنید و در حق دیگران نیکی کنید؛ زمانی که چشمداشتی نداشتید و این کار را انجام دادید رضایت درونی پیدا میکنید، عزت نفس بازسازی میشود و در نهایت از افسردگی خارج میشوید. بعد از آن میفرماید «وَتَواصَوا بِالحَقِّ وَتَواصَوا بِالصَّبرِ»، که در اینجا حق؛ یعنی شاخص و انصاف داشتن؛ یعنی اینکه اگر خودت جای طرف مقابل بودی، چگونه نگاه میکردی؛ حضرت علی(ع) خیلی زیبا در این رابطه میفرمایند «آنچه بر خود میپسندی بر دیگران بپسند و آنچه که بر خود نمیپسندی بر دیگران هم نپسند»؛ قرن کریم این مسئله را به صورت یک شاخص در نظر میگیرد و میفرماید«وَتَواصَوا بِالصَّبرِ».
آرامش بشر را در همین ۴ نکته میتوانیم جستوجو کنیم
وی افزود: امروز در علم روانشناسی در دنیا روی تابآوری و صبر کارهای بزرگی در حال انجام است و هرکس تابآوری بالاتری دارد در زندگی آرامش بیشتری خواهد داشت، حال خداوند خیلی زیبا و مختصر در سوره عصر به آن اشاره کرده است؛ زمانی که این ۴ مفهوم را در کنار هم قرار میدهیم میبینیم که آرامش بشر را در همین ۴ نکته میتوانیم جستوجو کنیم. قرآن دقیقا به این نکته تاکید و اشاره میکند که همه انسانها در خسرانند مگر کسانی که این ۴ مورد را ر عایت کنند.
مدرس کارگاههای آموزشی همسانگزینی تصریح کرد: متاسفانه امروز ما در روانشناسی روی این مفاهیم کار نکردهایم و آنها را تلفیق ندادهایم و یا حتی نیامدیم این موارد را در کنار مفاهیم نوین روانشناسی با آیات قرآن تطبیق دهیم. از طرف دیگر هم نیامدهایم مفاهیم جدیدی را از آیات قرآن کریم استخراج کنیم و در اختیار عموم مردم قرار دهیم؛ یا حتی اینکه یکسری از آیات قرآن را به زبان عامه برای مردم ترجمه کنیم که قابل فهم و کاربردی شود تا بتوانند از آن در زندگی خود استفاده کنند.
شیخ الاسلامی با اشاره به مبحث ازدواج و مشکلات و آسیبهای پیش روی آن در جامعه، گفت: در بحث ازدواج یکی از مشکلاتی که داریم این است که از مسائل سنتی و توصیههای دینی صحیح خودمان خیلی فاصله گرفتهایم؛ حتی در خانوادههای متدین هم چهارچوبهای دینی رعایت نمیشود و این مشکلات و معضلات زیادی را ایجاد کرده است.
شیخ الاسلامی افزود: امروز نداشتن مهارتهای لازم و آگاهی فکری نیز مانع از انتخاب صحیح افراد برای همسرگزینی میشود هرچند دلایل این اتفاق متعدد است. ازدواج یک رابطه دو لبه است؛ یعنی میتواند به یک ارتباط آشفته و ناآرام و یا رابطهای عاطفی و پر آرامش بیانجامد.
مدیرعامل موسسه خانواده سلامتبنیان در ادامه به نقش خودشناسی و داشتن مهارتهای زندگی زناشویی در موفقیت ازدواج اشاره کرد و گفت: مهارتهای زندگی مقدمه ازدواج است برای اینکه بتوان از آنها در زندگی مشترک و ارتباطات کلامی بهره گرفت و موانع و مشکلات را از سر راه برداشت. همچنین در ملاکهای انتخاب همسر هم باید ویژگیهای ثابت طرف مقابل را سنجید؛ یعنی ویژگی که در ابتدای ازدواج وجود داشته در میانه راه تغییر نکند و در گذشته فرد هم قابل مشاهده باشد.
وی ادامه داد: جامعه ما در حال گذار از سنت به مدرنیته است. در این میان بخشهایی از جامعه در سنت و بخشهایی در مدرنیته و فوق مدرن زندگی میکنند و عده زیادی هم در این وسط سردرگم هستند و نمیدانند که کدام طرفی هستند و باید چکار کنند و چون تعداد افرادی که در این وسط دچار سردگرمی شدهاند زیاد است، معضلات و آسیبهای اجتماعی زیادی را در جامعه به تبع آن داریم.