همسرم به حرف‌هایم گوش نمی‌دهد؛ چطور احساس شنیده شدن در رابطه داشته باشیم؟
احساس نادیده‌گرفته‌شدن در یک رابطه عاطفی می‌تواند به مرور زمان، فاصله، دلخوری و حتی فروپاشی رابطه را به‌دنبال داشته باشد. اگر شما هم بارها دیده‌اید که همسرتان به حرف‌هایتان گوش نمی‌دهد یا واکنش سرد و بی‌تفاوت نشان می‌دهد، بدانید که تنها نیستید. در این مطلب، با دلایل این رفتار آشنا می‌شویم و تکنیک‌هایی علمی برای بازسازی گفت‌وگو و تقویت احساس شنیده شدن در رابطه ارائه می‌دهیم. راه‌حل‌هایی که می‌توانند نه‌تنها رابطه، بلکه سلامت روان شما را نیز بهبود ببخشند.
موسسه خانواده سلامت بنیان – آیا تا به‌حال برایتان پیش آمده که حرف دل‌تان را با همسرتان در میان بگذارید اما ناگهان ببینید او حواسش به گوشی‌اش است؟ یا وسط صحبت‌تان بی‌مقدمه شروع کند درباره روز خودش حرف زدن؟ این تجربه تلخ، برای خیلی از افراد آشناست: احساسی شبیه نامرئی بودن در رابطه.
در هر رابطه‌ای، حتی قوی‌ترین‌ها، گاهی ارتباط دچار اختلال می‌شود. و یکی از دردناک‌ترین شکل‌های آن، نداشتن احساس شنیده شدن در رابطه است. خبر خوب این است که با کمک روش‌هایی کاربردی و علمی می‌توان رابطه را بازسازی کرد و دوباره به درک متقابل رسید.
علایمی که نشان می‌دهد شریک‌تان گوش نمی‌دهد
پیش از آن‌که سراغ راه‌حل برویم، باید نشانه‌های گوش ندادن را بهتر بشناسیم.
نشانه‌های فیزیکی بی‌توجهی
اگر شریک زندگی‌تان هنگام صحبت کردن با شما تماس چشمی ندارد، حواسش به تلویزیون یا گوشی است، یا مدام حرکات بی‌تابانه دارد، این‌ها نشانه‌هایی است که به‌طور فیزیکی از ارتباط فاصله گرفته است. در این لحظه‌ها، تلاش برای شنیده‌شدن در رابطه سخت می‌شود.
گاهی هم شریک‌تان از نظر ذهنی خسته است یا در حال تجربه استرس است. در چنین حالتی، بهتر است زمان مناسب‌تری برای گفتگو انتخاب کنید.
نشانه‌های کلامی بی‌توجهی
پاسخ‌های کوتاه و بی‌احساس مانند «باشه»، «اوکی» یا «آره»، قطع کردن حرف‌هایتان یا تغییر ناگهانی موضوع گفتگو، از دیگر نشانه‌های بی‌توجهی در رابطه هستند. این رفتارها نشان می‌دهند که طرف مقابل نه‌تنها گوش نمی‌دهد، بلکه از نظر ذهنی هم در کنار شما نیست.
قطع ارتباط عاطفی
گاهی بی‌توجهی شریک‌مان تنها در کلمات یا رفتارهای سطحی نیست، بلکه نشانه‌ی عمیق‌تری از قطع ارتباط عاطفی است. وقتی واکنش‌هایی مثل آه کشیدن، چرخاندن چشم یا جملاتی مثل «باز هم شروع شدی» می‌شنویم، یعنی طرف مقابل در سطح احساسی هم همراه ما نیست. نبود همدلی و حضور عاطفی، به صورت مستقیم بر احساس شنیده شدن در رابطه تاثیر می‌گذارد.
تفاوت شنیدن و گوش دادن
شنیدن فقط دریافت صداست، اما گوش دادن واقعی یعنی توجه، تمرکز و همدلی. همسر شما ممکن است تمام حرف‌های شما را بشنود، اما اگر گوش ندهد، رابطه‌تان دچار سوء‌تفاهم و فاصله می‌شود. گوش دادن فعال نیازمند حضور ذهنی و تلاش برای درک احساسات طرف مقابل است.
چرا همسرمان دیگر به حرف‌های ما گوش نمی‌دهد؟
در بسیاری از موارد، بی‌توجهی نشانه بی‌علاقگی نیست، بلکه ریشه در عوامل عمیق‌تری دارد:
خستگی و فشار روزمره
زندگی شلوغ، کار پرتنش و دغدغه‌های مالی، انرژی عاطفی افراد را تخلیه می‌کند. ممکن است یکی از شما نیاز به گفت‌وگو داشته باشد، در حالی که دیگری به سکوت و استراحت نیاز دارد. درک متقابل این نیازها، مانع از بروز سوء‌تفاهم می‌شود.
سیلاب روانی (Flooding)
طبق نظریه دکتر جان گاتمن، در لحظات پرتنش، بدن دچار حالت «سیلاب روانی» می‌شود؛ ضربان قلب بالا می‌رود، بدن پر از هورمون استرس می‌شود و فرد دیگر توان شنیدن یا درک صحبت‌های طرف مقابل را ندارد. در چنین شرایطی، زمان‌بندی گفتگو بسیار اهمیت دارد.
بی‌توجهی ناشی از تجربه‌های منفی
اگر گفت‌وگوهای گذشته‌تان همراه با انتقاد یا دعوا بوده، ممکن است شریک‌تان یاد گرفته باشد که به‌عنوان مکانیزم دفاعی، ارتباط را قطع کند. این واکنش ناخودآگاه، مانعی برای ایجاد احساس شنیده شدن در رابطه خواهد بود.
تفاوت در سبک‌های ارتباطی
برخی افراد مستقیم و سریع صحبت می‌کنند، برخی دیگر آهسته و با جزئیات. ناهماهنگی در سبک گفت‌وگو ممکن است باعث احساس نشنیده‌شدن یا کلافگی شود. شناخت و احترام به این تفاوت‌ها، کلید گفت‌وگوی مؤثر است.
تعارض‌های حل‌نشده
دلخوری‌های گذشته و اعتماد آسیب‌دیده، مانع گوش دادن واقعی می‌شود. اگر همسرتان احساس امنیت نداشته باشد یا هنوز از برخوردهای گذشته رنجیده باشد، احتمالا تمایلی به گفت‌وگوی عمیق نخواهد داشت.
تکنیک گاتمن برای گوش دادن مؤثر
یکی از مهم‌ترین ابزارهایی که دکتر جان گاتمن برای بهبود ارتباط زوج‌ها معرفی کرده، تکنیک «گوینده و شنونده/ Speaker-Listener Technique» است. این روش ساختاریافته کمک می‌کند تا زوج‌ها بتوانند در فضایی امن و بدون تنش با هم حرف بزنند و احساس شنیده شدن در رابطه را بازسازی کنند.
مراحل اجرای این تکنیک
- تعیین نقش‌ها: در ابتدا یکی از طرفین نقش گوینده را برعهده می‌گیرد و دیگری شنونده می‌شود. هر گفتگو به دو بخش تقسیم می‌شود تا بعد از مدتی نقش‌ها عوض شوند.
- نقش گوینده: گوینده باید تنها از احساسات و نیازهای خود بگوید، نه از سرزنش یا انتقاد. استفاده از جملات «من» در این مرحله بسیار مهم است؛ مثلا به جای «تو هیچ‌وقت به حرفام گوش نمیدی»، بگویید «من وقتی احساس می‌کنم توجهی به حرف‌هام نمی‌کنی، ناراحت و دور می‌شوم.»
در این مرحله، گوینده باید تلاش کند احساسات خود را به‌آرامی، بدون اتهام و با هدف درک شدن بیان کند.
- نقش شنونده: شنونده در این مرحله فقط باید گوش دهد، نه اینکه دفاع کند یا راه‌حل بدهد. او می‌تواند با جملاتی مثل: « اگر درست فهمیده باشم، احساس می‌کنی نادیده گرفته شدی چون گفتگوهای ما کم شده؟»، درک خود را بازتاب دهد.
این بازتاب، نشان‌دهنده همدلی و حضور ذهنی شنونده است و باعث می‌شود گوینده احساس شنیده شدن در رابطه را تجربه کند.
- عوض شدن نقش‌ها: پس از پایان صحبت گوینده و تایید درک شدن، نوبت شنونده است که نقش گوینده را برعهده بگیرد.
چرا این روش مؤثر است؟
- گوینده حرفش را در محیطی بدون قضاوت بیان می‌کند و احساس امنیت روانی دارد.
- شنونده از دفاع کردن یا احساس حمله دور می‌ماند و فقط تمرکز می‌کند بر فهم دقیق موضوع.
- این تکنیک سرعت گفتگو را کم می‌کند، احساسات را به رسمیت می‌شناسد و از بروز تنش پیشگیری می‌کند.
نتیجه؟ بازسازی تدریجی اعتماد، آرامش بیشتر و تقویت احساس شنیده شدن در رابطه.
مدل ATTUNE برای ایجاد ارتباط عاطفی عمیق‌تر
مدل ATTUNE که توسط دکتر گاتمن توسعه یافته، یکی از کامل‌ترین رویکردها برای ایجاد ارتباط عاطفی پایدار و سالم بین زوج‌هاست. این مدل ۶ مرحله دارد که هرکدام بخش مهمی از فرآیند گوش دادن مؤثر و درک متقابل را تشکیل می‌دهد.
آگاهی Awareness
اولین گام، آگاهی از احساسات و نیازهای شریک زندگی‌تان است. یعنی وقتی همسرتان ناراحت، دلگیر یا خاموش است، به‌جای بی‌توجهی، تلاش کنید بفهمید چه چیزی پشت آن احساس نهفته است.
پرسیدن سوال‌هایی مانند «الان حالت خوبه؟» یا «چیزی ناراحتت کرده؟» می‌تواند آغازگر ارتباط باشد.
تحمل Tolerance
در روابط سالم، پذیرفته می‌شود که دو نفر می‌توانند احساسات متفاوتی نسبت به یک موضوع داشته باشند. تحمل یعنی قبول کنیم که احساسات شریک‌مان—هرچند با ما فرق دارد—واقعی، معتبر و قابل احترام‌اند.
رو کردن به سوی طرف مقابل Turning Toward
به‌جای عقب‌نشینی یا بی‌تفاوتی، باید به‌سمت شریک زندگی‌مان حرکت کنیم؛ یعنی وقتی می‌بینید او به ارتباط نیاز دارد، با رفتاری ساده مانند نگاه مهربان، لمس دست، یا گفتن یک جمله محبت‌آمیز نشان دهید که حواستان هست. این کارها زمینه‌ساز احساس شنیده شدن در رابطه هستند.
درک Understanding
در این مرحله، هدف درک کردنِ احساسات طرف مقابل است، نه لزوما حل‌کردن مشکل.
شما باید سعی کنید شرایط را از دیدگاه او ببینید و به او نشان دهید که احساساتش را درک می‌کنید. حتی اگر کاملا با او موافق نیستید، می‌توانید بگویید: «می‌فهمم که این موضوع چقدر برات سخت بوده.»
گوش دادن بدون تدافعی شدن Non-defensive Listening
وقتی در گفتگو حالت تدافعی می‌گیریم (مثل توجیه، مقابله‌به‌مثل، یا تغییر موضوع)، عملا مسیر درک را می‌بندیم.
در این مرحله، باید فقط گوش بدهید، بدون اینکه از خود دفاع کنید یا بلافاصله پاسخ دهید. این نوع گوش دادن باعث می‌شود طرف مقابل در بیان احساساتش راحت‌تر باشد.
همدلی Empathy
در نهایت، همدلی یعنی شما نه‌تنها حرف شریک‌تان را شنیده‌اید، بلکه با احساساتش همراه شده‌اید. پاسخ‌هایی مانند: «اگه جای تو بودم منم ناراحت می‌شدم» یا «می‌دونم این موضوع برات آسون نبوده» نشانه‌هایی از همدلی واقعی‌اند.
سخن پایانی
اگر احساس می‌کنید همسرتان به حرف‌های شما گوش نمی‌دهد، نگران نباشید، این مشکلی رایج و قابل حل است. با شناخت نشانه‌ها، درک ریشه‌ها و استفاده از تکنیک‌هایی مانند روش گاتمن و مدل ATTUNE، می‌توانید مسیر ارتباطی جدیدی بسازید. ارتباطی که در آن احساس شنیده شدن در رابطه، دوباره زنده می‌شود و پیوند عاطفی‌تان را عمیق‌تر می‌کند.
برگرفته از وب‌سایت gottman.com
مطالب مرتبط
5 زبان اصلی عشق که زوج ها باید آنها را بشناسند
