وضعیت اعتیاد در بین متأهل‌ها و مجردها چگونه است؟
بیشتر مطالعاتی که درباره رابطه اعتیاد با تأهل و تجرد انجام شده، بر آثار مثبت ازدواج بر عدم اعتیاد، ترک اعتیاد و شروع درمان تاکید داشته‌اند.
موسسه خانواده سلامت بنیان- دکتر هومن شریفی، برنامه‌ها و طرح‌های متعددی که از حدود ۲۰ سال پیش به طور مدون در کشور انجام شده، نشان داده است که حدود ۵۰ درصد از موارد اعتیاد به دخانیات، الكل و انواع موادمخدر و محرک علت قطعی و مشخصی ندارد.
شیوع اعتیاد در مردان بیشتر از زنان است
با این حال، برای شکل گیری فرآیند اعتیاد، به طور کلی، یک سری عوامل خطرساز را می‌توان ذکر کرد. یکی از این عوامل خطرساز، جنسیت است. مشخص شده است که اعتیاد در مردان شایع‌تر از زنان است. در دنیا نیز ثابت شده که میزان بروز اعتیاد 1.66 در هر هزار نفر برای مردان و 0.66 در هر هزار نفر برای زنان است.
بازه سنی شروع به استعمال موادمخدر
یک عامل خطرساز دیگر، سن است؛ به نحوی که محدوده سنی ۱۸ تا ۲۹ سال تقریبا در تمام دنیا برای شروع اعتیاد به انواع مواد مخدر و محرک، سیگار و الكل به عنوان محدوده خطر تلقی می‌شود. در ایران نیز محدوده سنی بین ۲۵ تا ۳۴ سال، بازه سنی شایعی برای شروع استعمال مواد مخدر و محرک است. البته در خصوص سیگار و الكل دیده شده است که بیشترین سن شروع مصرف، زیر ۱۸ سال است.
علاوه بر مواردی که در بالا ذکر شد، نقش وضعیت تاهل افراد نیز در وضعیت اعتیاد آنها قابل تامل است. اصولا مصرف انواع موادمخدر و اعتیاد به آنها عامل مهمی برای به تاخیر انداختن ازدواج، جدایی یا طلاق محسوب می‌شود. در مطالعات متعددی این موضوع به اثبات رسیده است. ضمن اینکه میزان شیوع و بروز موارد جدید اعتیاد نیز در افراد مجرد بسیار بیشتر است.
شیوع مصرف موادمخدر در مجردها بیشتر از متاهل‌هاست
در مقایسه بین مجردها و متاهل‌ها نیز می‌توان گفت که اساسا شیوع مصرف موادمخدر، الكل و دخانیات در مجردها بین 3 تا ۵ برابر بیشتر از متاهل‌هاست. به همین ترتیب، در متاهلان معتاد (در مقایسه با معتادان مجرد) اقدام به ترک سیگار و موادمخدر بسیار رایج‌تر است. در بسیاری از مطالعاتی که در کشور آمریکا انجام شده نیز معلوم شده است که اقدام به ترک کوکائین در متاهلان ۳ برابر بیشتر از معتادان مجرد است.
درمان اعتیاد در متأهل‌ها بهتر از مجردها انجام می‌گیرد
نکته دیگری که در این بحث قابل توجه است، مساله درمان است؛ یعنی آنچه در درمان اعتیاد به مواد مخدر، محرک، الكل و سیگار مهم تلقی می‌شود، تمکین به درمان است. بر این اساس، میزان تمکین به درمان و پایداری و پایایی درمان در افرادی که اقدام به شروع آن می‌کنند، متفاوت است. به‌گونه‌ای که میزان این پایایی در افراد متاهل خیلی بیشتر است و به همین ترتیب، پیامد درمان در این افراد نیز بسیار بهتر از معتادان مجرد است.
چه بسا بیشتر افراد مجردی که اقدام به درمان می‌کنند، فرآیند ترک اعتیاد، چیزی به جز دلسردی برایشان به همراه نداشته باشد ولی این پیامد در معتادان متاهل بسیار کمتر از معتادان مجرد بروز پیدا می‌کند.
نتیجه آزمایشی در آمریکا درباره رابطه تأهل و تجرد و اعتیاد
یک مطالعه طولی که طی ۲۵ سال در آمریکا و در همین رابطه انجام گرفت نتایج جالبی به همراه داشت. به‌طور معمول، زمانی که یک فرد معتاد اقدام به درمان برای ترک سوءمصرف مواد می‌کند، باید دورانی برای منفی شدن جواب آزمایش هایش سپری شود. این مطالعه نشان داد که این آزمایش در معتادان متاهل (در مقایسه با معتادان مجرد) خیلی سریع‌تر به جواب منفی و مطلوب می‌رسد. همچنین میزان کم شدن مصرف مواد در طول دوره درمان معتادان متاهل بسیار چشمگیرتر از معتادان مجرد است.
البته، باید به این نکته هم اشاره کرد که همانطور که تاهل و رابطه خوب و حمایتگر بین همسران می‌تواند پشتیبان درمان اعتیاد باشد، همانقدر نیز رابطه ناسالم در تاهل و رابطه‌ای که در آن، یکی از زوجین مصرف‌کننده است و تمایل دارد همسرش را نیز آلوده مصرف کند، می‌تواند خطرناک باشد. یعنی اثر درمانی که تاهل می‌تواند روی درمان اعتیاد داشته باشد، اگر بدون دانش و مهارت کافی باشد، خانواده را وارد چرخه اعتیاد می‌کند.
نتایج تحقیقات در ایران
با این حال، اگر بخواهیم به این ماجرا به صورت بومی و کشوری نگاه کنیم، باید بگوییم مطالعه‌ای که در ایران توسط موسسه داریوش در سال ۱۳۸۲ درباره بررسی سرعت شیوع موادمخدر در کشور انجام شده، نشان داده است که میزان مصرف مواد در متاهلان کمتر و اقدام به درمان در آنها بیشتر است.
مطالعه دیگری کلینیک‌های درمان و مصرف مواد را در حد فاصل سال‌های 83 تا 86 بررسی کرد و به این نتیجه رسید که میزان مصرف مواد مخدر در افراد متاهل بسیار کمتر از مجردها بوده است. اقدام به درمان نیز در این طرح سنجیده شد و نتیجه این بود که در کلینیک‌های ترک اعتیاد، حدود ۶۰ درصد افراد، متاهل بوده‌اند.
به‌طور کلی، می‌توان گفت از دهه ۱۹۷۰ میلادی به بعد، بیشتر مطالعاتی که در این حوزه انجام شده است، بر جنبه‌های مثبت ازدواج و آثار مثبت آن بر عدم اعتیاد، ترک اعتیاد و شروع درمان تاکید داشته‌اند و هیچ کدام تا به حال، به نتیجه‌ای متضاد با نتیجه کنونی نرسیده‌اند.
مطالب مرتبط:
علایمی که نشان می دهد یک فرد به مواد مخدر اعتیاد پیدا کرده است
